Saturnalia Festivali: Noel’in Atası

Saturnalia Festivali, aralık ayı ortasında düzenlenir. Tarım tanrısı Satürn’ü (Yunan Mitolojisinde Kronos) onurlandıran eski bir Roma pagan festivalidir. Bayramın gerçekleştiği zaman nedeniyle – kış gündönümüne yakın – Saturnalia kutlamaları, çelenkler, mumlar, ziyafet ve hediye verme gibi şimdi Noel ile ilişkilendirdiğimiz geleneklerin çoğunun kaynağıdır.

Saturnalia Nedir?

Antik Roma takvimindeki en popüler bayram olan Saturnalia, kış ortası ve kış gündönümünün tarımla ilgili eski ritüellerinden, özellikle de kış aylarında ekim sezonunda tanrılara hediyeler veya kurbanlar sunma uygulamasından türemiştir.

Roma’nın tarım ve zaman tanrısı Satürn’ün pagan kutlamaları tek bir gün olarak başlamış, ancak Cumhuriyet’in sonlarına doğru (M.Ö. 133-31) 17 Aralık’ta başlayan bir haftalık bir festivale dönüşmüştür. (Romalıların o dönemde kullandığı Jülyen takvimine göre kış gündönümü 25 Aralık’a denk gelmekteydi).

Romalılar Saturnalia Festivali’ni Nasıl Kutluyordu?

Saturnalia sırasında iş ve ticaret durma noktasına gelirdi. Okullar ve mahkemeler kapanır ve normal sosyal uygulamalar askıya alınırdı.

İnsanlar evlerini çelenkler ve diğer yeşilliklerle süsler ve geleneksel elbiselerini çıkarıp sentez olarak bilinen renkli kıyafetler giyerlerdi. Köleler bile Saturnalia sırasında çalışmak zorunda değildi, aksine şenliklere katılmalarına izin verilirdi; bazı durumlarda efendileri onlara hizmet ederken masanın başında otururlardı.

Romalılar Saturnalia’yı çalışmak yerine kumar oynayarak, şarkı söyleyerek, müzik çalarak, ziyafet çekerek, sosyalleşerek ve birbirlerine hediyeler vererek geçirirlerdi. Cerei adı verilen balmumu konik mumlar, gündönümünden sonra ışığın geri dönüşünü simgelemek için Saturnalia sırasında yaygın olarak verilen hediyelerdi.

Saturnalia kutlamalarının Sigillaria olarak bilinen son gününde, birçok Romalı arkadaşlarına ve sevdiklerine insan kurban etmeyi içeren eski kutlamalara atıfta bulunmuş olabilecek, signillaria olarak bilinen küçük pişmiş toprak heykelcikler verirdi.

Saturnalia açık ara en neşeli Roma bayramıydı; Romalı şair Catullus onu meşhur tabiriyle “zamanların en iyisi” olarak tanımlamıştı. Şenlikler o kadar coşkuluydu ki Romalı yazar Plinius’un şamatalı kutlamalar sırasında çalışabilmek için ses geçirmez bir oda inşa ettirdiği söylenmektedir.

Satürn Tapınağı ve Diğer Saturnalia Gelenekleri

M.S. dördüncü yüzyılda daha eski bir tapınağın yerine inşa edilen Roma’daki Satürn Tapınağı, daha sonraki Saturnalia kutlamalarının tören merkezi olarak hizmet vermiştir. Şenliklerin ilk gününde, Roma Forumu’nun kuzeybatı köşesinde yer alan tapınakta genellikle yavru bir domuz halka açık bir şekilde kurban edilirdi.

Tapınaktaki Satürn kült heykelinin ayaklarına geleneksel olarak yün çaputlar bağlanırdı, ancak Saturnalia sırasında tanrının özgürlüğünü simgelemek için bu çaputlar gevşetilirdi.

Birçok Roma hanesinde sahte bir kral seçilirdi: Saturnalicius princeps ya da “Saturnalia’nın lideri”, bazen “Kötü Yönetimin Efendisi” olarak da adlandırılırdı. Genellikle evin alt tabakasından biri olan bu figür, kutlamalar sırasında yaramazlık yapmaktan sorumluydu – konuklara hakaret etmek, çılgın kıyafetler giymek, kadınları ve kızları kovalamak vb.

Buradaki fikir, onun normal Roma düzeninden ziyade kargaşayı kontrol etmesiydi. Pastaların içine bozuk para ya da başka küçük nesneler saklamak gibi yaygın bir bayram geleneği, Saturnalia’ya kadar uzanan pek çok gelenekten biridir, çünkü bu, sahte kralı seçmenin bir yöntemiydi.

Saturnalia Festivali, Noel’e Nasıl Dönüştü?

Roma İmparatorluğu’nun M.Ö. ikinci yüzyıldan M.S. dördüncü yüzyıla kadar Britanya’yı ve Avrupa’nın geri kalanını fethetmesi -ve Keltler ve diğer gruplar tarafından uygulanan eski mevsimsel ayinleri yok etmesi- sayesinde, günümüz Batı kültürleri geleneksel kış ortası kutlamalarının çoğunu Saturnalia’dan almıştır.

Özellikle Hıristiyanların Noel bayramı, Noel’in kutlandığı zaman da dahil olmak üzere pek çok geleneğini antik Roma festivaline borçludur. İncil İsa’nın doğumu için bir tarih vermez; aslında bazı ilahiyatçılar, doğuş hikayesinde çobanlara ve koyunlara yapılan atıflardan yola çıkarak onun muhtemelen ilkbaharda doğduğu sonucuna varmışlardır.

Ancak M.S. dördüncü yüzyıla gelindiğinde Batı Hıristiyan kiliseleri Noel’i 25 Aralık’ta kutlamaya karar vermiş, bu da bayramı Saturnalia ve diğer popüler pagan kış ortası gelenekleriyle birleştirmelerine olanak sağlamıştır.

Noel Bir Pagan Bayramı mıdır?

Bu dönemde paganlar ve Hıristiyanlar (her zaman mutlu olmasa da) bir arada yaşamışlardır ve bu muhtemelen kalan Pagan Romalıları Hıristiyanlığı Roma’nın resmi dini olarak kabul etmeye ikna etme çabaları gösterilmiştir.

Dördüncü yüzyılın sonundan önce, Saturnalia geleneklerinin birçoğu -hediye vermek, şarkı söylemek, mum yakmak, ziyafet çekmek ve şenlik yapmak da dahil olmak üzere- bugün çoğumuzun bildiği Noel gelenekleri tarafından özümsenmişti.

Antik Yunanistan’daki gizemli bir festivali öğrenmek ister misiniz? Eleusis Gizemleri yazımıza göz atabilirsiniz.

Kaynak için tıklayınız.