Pausanias Kimdir? Antik dünyada yaşamış ünlü gezgin, Hellas’ın Tasviri isimli kitabın yazarı ve bir tarihçidir. Pausanias’ın kitabı, bugün bile hem günümüz turistleri hem de arkeologlar için bir rehber niteliğindedir. Birlikte Pausanias’ı tanıyalım.
Antik çağlarda Yunanistan’da turistler ve gezginler oldukça gergin durumlarla karşılaşmışlardır. Macera arayan bir gezgin Herkyna nehrinde yıkanır. Ardından kurban eti tüketir. Kahini bulmak için Livadeia’nın karanlık bir mağarasında dolaşır. Sonunda, “dehşetten felç olmuş ve hem kendisinin hem de çevresinin bilincini kaybetmiş” bir şekilde çıkar. Ve bu sadece bir günlük bir rotadır.
İlk seyahat yazarlarından biri olan Yunan coğrafyacı Pausanias, ikinci yüzyılda yazdığı Hellados Periegesis ya da Yunanistan’ın Tasviri adlı kitabında böyle yazmıştır. Antik çağlardan günümüze ulaşan en eski ve en detaylı seyahat rehberidir. Bugün bildiğimiz seyahat edebiyatı türünü başlatan rehber kitap olarak kabul edilir. Pausanias Kimdir sorusunun ilk yanıtı işte budur. Seyahat rehberlerinin atasının yazarıdır.
Galler’deki Swansea Üniversitesi’nde antik tarih profesörü ve Pausanias: Travel Writing in Ancient Greece kitabının yazarı Maria Pretzler, “Benzer rehberler vardı, ancak çok daha kısaydılar” diyor ve ekliyor “[Pausanias’ın yazıları] kesinlikle antik çağın en uzun ve en kapsamlı yazılarıydı.” Pausanias’ın 10 ciltlik kitabının “hala işgören en eski seyahat rehberi” olduğunu belirtiyor.
Pausanias’ın bu serideki betimlemelerini Yunanistan’a ilişkin hemen hemen her seyahat rehberinde bulabilirsiniz. Örneğin Pretzler, Pausanias’ın antik başkent Livadeia’daki bir koruda bulunan kehanetle ilgili anlattıklarına atıfta bulunmayan bir seyahat rehberi bulamamıştır. Onun yazdıkları olmasaydı kimsenin bilmeyeceği çorak bir bölgedir bu.
10 kitabın her biri Yunanistan’ın belirli bir bölgesini anlatmaktadır. Pausanias Atina’dan Olympia’ya, Delphi’den Miken’e kadar düzinelerce şehri anlatır. Hatta daha izole, küçük köyleri ziyaret etmek için sarp dağ yollarında bile yürümüştür. Pausanias’ın tüm Yunanistan’ın Tasviri‘ni araştırması ve tamamlaması en az 20 yıl sürmüştür. Yabancı bir şehirde ziyaret edilmesi gereken önemli sanat eserleri ve simge yapılar hakkında yazmıştır. Tıpkı modern kültür rehberlerinin yazarları gibi, Pausanias da zaman içinde gezginlere, akademisyenlere ve kazıbilimcilere Yunanistan’da görülmeye değer yerleri işaret etmiştir.
Hakkında Az Şey Biliniyor
Pausanias Kimdir? Onun kişisel yaşamı hakkında çok az şey bilinmektedir. Ancak günümüz Türkiye’si olan Anadolu’daki Lidya’da varlıklı bir aileden geldiğine inanılmaktadır. Pausanias iyi eğitimli bir adamdı. Ailesi onu eğitimi için daha büyük şehirlere göndermeyi göze almış olmalıydı. Pretzler şöyle der:
“Gezileri geniş çaplı olduğu için oldukça pahalıydı. Öküzlerin çektiği bir araba ve yük hayvanlarıyla oldukça kalabalık bir maiyeti vardı. Pausanias’ın Mora dağlarındaki bu küçük kasabalardan birine atıyla girdiğinde, bunun gerçekten de tüm köyün bir araya geldiği bir olay olduğunu hayal etmelisiniz.”
Pausanias Mısır, İtalya ve Orta Doğu’ya da seyahat etmiştir. Fakat, kitabı Yunanistan anakarasına ve Mora yarımadasına yaptığı geziye odaklanır.
Antik Dünya’da Seyahat Etmek Zordu
Antik dünyada, seyahatler yaya ya da at arabasıyla yapılırdı. Pausanias ziyaret ettiği kasaba ve şehirlerde büyük olasılıkla gecelemiştir. Kentin tarihini belgelemek için yerel halkla konuşmuş olmalı. Bölge mitleri, anıtları, sanatı, yasaların yazılı olduğu heykelleri not almıştır. Hatta, antik Olimpiyat oyunları gibi etkinliklerden bahsetmiştir. Yollar kayalıktı. Bazen bir gezginin tenha tapınaklardan bazılarına ulaşmak için dağ yollarına tırmanması gerektiğini belirtirdi.
MS ikinci yüzyıla gelindiğinde Yunanistan, Roma İmparatorluğu’nun kontrolü altına girdi. Antik kültür sadece birkaç yıl daha devam etmiştir. Hem Yunanlılar hem de Romalılar antik Yunan kültürüne saygı duyardı. Homeros’un destanlarında ve Herodot‘un Tarihler kitabında adı geçen şehirler hakkında bilgi edinmek istiyorlardı. Pausanias’ın yazıları bu şehirleri belgelemek ve paylaşmak için bir yöntem oluşturmuş olabilir. Ancak antik dünyada henüz seyahat rehberi diye bir şey yoktu. Kitaplarının kesin bir türü olmadığından, Pausanias’ın Yunanistan’ın Tasviri‘nin nasıl kullanılmasını amaçladığı ve tam hedef kitlesinin kim olduğu belirsiz. Pretzler şöyle diyor:
, “Muhtemelen ya insanların bu kitabı okuyup kafalarında seyahat etmelerini istiyordu, çünkü o dönemde en popüler kitaplar olan daha önceki metinlerde insanların okuduğu ülke Yunanistan’dı. Ya da insanların bunu seyahatlerinden önce okumalarını ya da belki de seyahatlerinde yanlarına almalarını arzuluyordu.”
Kitapları okumak oldukça zordur. Kullandığı dil son derece ayrıntılı ve “neredeyse dindarca” diyen Pretzler, 20 yılını doğru bilgi toplamak için harcamış ciddi bir akademisyen gibi görünmek istediğini belirtiyor.
Peter Sommer Travels ile Yunanistan turları düzenlerken sık sık Pausanias’a atıfta bulunan bir arkeolog olan Heinrich Hall, “Size hiçbir pratik bilgi vermiyor,” diyor. “Size nerede kalacağınızı, nerede yemek yiyeceğinizi, bir yerde ne kadar kalacağınızı söylemiyor. Onun odaklandığı nokta, oraya gittiğinizde nelere dikkat etmeniz gerektiği, nelerin görülmeye değer olduğudur.”
Hall, Yelp, TripAdvisor ya da Lonely Planet’in aksine Pausanias’ın Olympia’da zeytin yemeniz ya da Miken’de şarap denemeniz gibi detaylı tavsiyelerde ya da yorumlarda bulunmadığını söylüyor. Pausanias daha ziyade kültür, yerel inançlar ve gelenekler hakkında sanat tarihi için çok önemli olan bilgiler vermektedir. Örneğin sanatçıların üslupları hakkındaki bilgisini burada gösteriyor:
“Alınlıklardaki heykeller gibi çok eski olan bir Apollon tapınağı da var. Tanrının ahşap resmi (ksoanon) de çok eskidir; çıplaktır ve çok büyük boyutlardadır. Yerlilerden hiçbiri sanatçının adını veremedi, ancak Sikyon’daki Herakles’i görmüş olan herkes Aigeira’daki Apollon’un da aynı sanatçının, yani Phleious’lu Laphaes’in eseri olduğunu varsayacaktır.”
Yunanistan’ın Tasviri (7.26.6.)
Arkeoloji Bilimi İçin Bir Rehber
Arkeologlar Atina, Delphi ve Olympia’nın ilk büyük kazılarını tamamlarken bile onun kitaplarına göz atmışlardır. Hall, 19. yüzyılın başlarında ve ortalarında, İngiliz lordları büyük turlarına çıktıklarında, Yunanistan’daki durakları için Pausanias’ın kitaplarından bazılarını yanlarında getirdiklerini söylüyor. O da 19. yüzyıl gezginleri gibi Atina ve Mora’da turlar düzenlerken Pausanias’ın ilgili kitaplarını yanında taşıyor. Hatta grubuna bu kitaplardan bölümler okuyor.
Hall, “Aslında onu alıyoruz ve doğrudan alıntı yapıyoruz çünkü artık ayakta olmayan binaların görünümünü anlatıyor” diyor. “Başka kelimelerle ifade etmek yerine, ondan doğrudan alıntı yapma fırsatımız oluyor, bu da ikinci yüzyıl karakterini turlarımıza konuşan bir ses olarak getiriyor.”
Hall, Yunanistan anakarasındaki pek çok tur rehberinin otomatik olarak ya da bilmeden Pausanias’a başvuracağını söylüyor. Harabe halindeki manastır ve tapınakların yanı sıra, Pausanias metinlerinde insanları da koruyor.
“Modern seyahat yazılarına bakarsanız, insanların nesneler hakkında söylediklerinden çok, insanlar hakkında söyledikleriyle ilgileniriz” diyor. “Bildiğimiz kadarıyla Pausanias kendi bağlamı ve zamanı içinde benzersiz bir şey üretmiştir.”
Seyahat Rehberlerinin Atası
19. yüzyılda insanlar yeniden seyahat rehberleri yazmaya ve bu türü şekillendirmeye ve geliştirmeye başladı. Pretzler, ilk rehber kitaplardan bazılarının Yunanistan hakkında yazıldığını belirtir. Yazılan bu rehberlerin esasen Pausanias’ın yazdıklarının bir güncellemesi olduğunu da ekler. “Pausanias gibi kültürel konulara odaklanan Blue Guide to Greece’e sahipseniz, [eserinin] oldukça büyük bir kısmının yorumlandığını ve bazen alıntılandığını görürsünüz.”
Bazı akademisyenler ve maceraperestler bağımsız olarak Pausanias’ın betimlemelerine dayanan güzergahlar hazırlamıştır. Böylece, “Pausanias turu”nun 21. yüzyıl versiyonunu oluşturmuşlardır. Neredeyse 2000 yıl geçmiş olsa da, öncü yazarın seyahat tavsiyeleri yaşamaya devam etmektedir.
Kaynak için tıklayınız.
