Sanat Eserlerindeki Ayrıntı, dikkatli baktığınızda fark edebileceğiniz detaylar olabileceği gibi, eğer mitoloji bilirseniz, hikayesini baştan sona tahmin edebileceğiniz detaylar da olabilir. Yunan Mitolojisi, Avrupa tarafından tekrar keşfedildikten sonra, üretilen sanat eserlerinin en önemli konusunu oluşturmuştur. Nereye giderseniz gidin, bir meydanda, güzel bir binanın tepesinde, müzelerde ya da parkta yürürken yanından geçip gittiğiniz birçok eseri, bir bakışta tanıyabilirsiniz. Hadi başlayalım.
1- Tanrıların Habercisi Hermes
Yunan Mitolojisi’nde Hermes, muzipliği ile tanınır. Henüz beşiğinde bir bebekken, abisi Apollon’un sürüsünü çalmıştır. Apollon, hırsız bebek kardeşine çok sinirliyken, Hermes, icat ettiği müzik aletini abisine hediye etmiştir. Böylece tartışma, bir anda tatlıya bağlanmıştır. Hermes, hırsızların koruyucusu ve tanrıların ulağıdır. Ayrıca, ölülerin ruhlarını yeraltına götürmekle görevlidir.
Peki onu nasıl tanırız?
- Hermes kanatlı ayakkabılar ve kanatlı miğfer ile sıklıkla betimlenir.
- “Kadüse” adı verilen, iki yılanın çevresine sarıldığı bir asası vardır.
2- Yeraltı Tanrıçası Hekate
Yeraltı Tanrıçası Hekate, büyücülük ile ilintili bir tanrıça kültüdür. Ona tapınanlar sıklıkla, gece toprağa kan akıtmak suretiyle ayinler yapardı. Romalılar onu genellikle Trivia lakabıyla tanırlardı. Seyahatin ve kavşakların koruyucusu olarak rol alırlardı. Hekataion olarak bilinen merkezi bir direk veya sütun etrafında yer alan üçlü Hekate motifi, hem kavşak tapınaklarında hem de tapınakların ve özel evlerin girişlerinde kullanılmıştır.
MS 1. yüzyılda Ovidius şöyle yazmıştır: “Hekate’ye bakın, kavşakta nöbet tutuyor, her yöne bakan bir yüzü var.”
- Üç gövdeli yani bitişik üç kadın olarak gösterilir
- Elinde bir çift meşale, bir anahtar veya yılan tutar
- Köpeklerle birlikte gösterilir
3- Denizlerin Tanrısı Poseidon
Yunan Mitolojisi’nde Poseidon, denizlerin tanrısıdır. Zeus, Hades ve Poseidon, babalarını devirdikten sonra kura çekmişler ve onun şansına denizler düşmüştür.
- Trident adı verilen üç başlı yabasından onu rahatlıkla tanıyabilirsiniz.
4- Yunan Kahramanı Herkül
Yunan Mitolojisi’nde en ünlü kahraman belki de Herkül‘dür. Hemen herkes Herkül’ün 12 Görevini ve üvey annesi Hera’nın ona olan kinini duymuştur. Herkül, Zeus’un oğludur. Zeus, doğacak ilk soylu çocuğun kral olacağını söylediğinde, Hera, Herkül’ün doğumunu geciktirerek, onun kral olmasını engellemiştir.
Yıllar sonra, Herkül evlenmiş ve üç erkek evlat sahibi olmuştur. Ama Hera’nın gönderdiği çılgınlık yüzünden, karısını ve çocuklarını öldürmüştür. İşte bu büyük günahtan arınmak için, yerine kral olan adamın ona verdiği görevleri yerine getirmekle görevlendirilmiştir.
Yıllar sonra, diğer karısı, kıskançlık yüzünden Herkül’e gönderdiği zehirli gömlekle, onu istemeden öldürmüştür.
- Sıklıkla görevlerinden birinde öldürdüğü Nemea Aslanının postunu giyer.
- Elinde dev bir sopa taşır.
- Kaslı bir erkek olarak betimlenir.
- Herkül ve Antaios’un kavgası, Nemea aslanını öldürürken, domuzu öldürürken, kentor Nessos’u öldürürken ve yorgun bir halde dururken en sevilen tasvirlerdendir.
5- Gök Gözlü Tanrıça Athena
Yunan Mitolojisi’nde Athena, savaş, strateji ve bilgelik tanrıçasıdır. Zeus, Metis’ten doğacak çocuk, onu tahtından edecek diye korkmuş, bu yüzden karısını yutmuştur. Daha sonra Athena, babasının kafasını yararak, elinde mızrağı ve başında miğferi ile doğmuştur.
Athena tapınımı, Anadolu topraklarında çok yaygındır. O, her zaman zeki kahramanları destekler. En sevdiklerinden biri ünlü Odysseia Destanı‘nın kahramanı Odysseus‘tur. Athena’nın yardımı ile on sene boyunca denizlerde süren serüvenini tamamlar. Dahası, Athena, Truva Savaşı‘nda Yunanlıları desteklemiş ve Hektor‘un ölümüne sebep olmuştur.
- Elinde mızrağı ve başında miğferi ile betimlenir.
- Kalkanında yılan saçlı Medusa’nın kafası vardır.
- Bazen omzunda ya da elinde bir baykuş ile betimlenir.
6- İkiz Kardeşler Apollon ve Artemis
Yunan Mitolojisi’nde Apollon müziğin ve güneşin tanrısıdır. İkiz kardeşi Artemis ise ay ve avcılık tanrıçasıdır. Efsaneye göre, Leto ve Zeus’un birlikteliğinden doğmuşlardır.
Bir kraliçe olan Niobe, çocuklarının sayısı ile övünüp, Leto ile dalga geçer. Bu yüzden, Apollon ve Artemis, Niobe’nin bütün çocuklarını öldürmüştür.
Artemis, bakire kadınların tanrıçasıdır ve iffetine çok önem verir. Bir gün, nehir kenarında yıkanırken, avci Aktaeon onu gözetleyince, Artemis çok öfkelenmiş. Onu bir geyiğe dönüştürmüş ve kendi av köpeklerine parçalatmıştır.
Apollon, müzik yarışmaları ile ünlüdür. Ona satir Marsyas ve tanrı Pan meydan okumuştur. Bu yüzden Marsyas’ın derisini canlı canlı yüzmüş ve Pan’ı daha başarılı bulan kral Midas‘ın kulakllarını eşek kulağına çevirmiştir.
Artemis, Orion‘a aşık olup, iffetinden vazgeçme kararı aldığında, Apollon ona ok atma yarışı önermiş ve sevgilisi Orion’u hedef gösterip kandırmıştır. Sevgilisini öldüreceğinden habersiz Artemis, yarışı kazanmak için onu öldürmüştür.
- Artemis sıklıkla ok ve sadağı ile temsil edilir.
- Apollon, çok sevdiği liri ya da yayıyla temsil edilir.
- Yukarıda bahsettiğim hikayeler resim ve heykel sanatında sıklıkla betimlenmiştir.
7- Yılan Saçlı Medusa
Yunan Mitolojisi’nde Medusa, sıklıkla kullanılan bir figürdür. Efsaneye göre, çok güzel bir kadındır. Poseidon ona görür görmez aşık olur ve Athena tapınağında ona tecavüz eder. Tapınağı kirlendiği için öfkelenen Athena, onu yılan saçlı bir Gorgon’a çevirir. Medusa, bakışları ile insanları taşa dönüştüren bir canavardır artık. Athena, bununla da yetinmez ve kahraman Perseus‘a yardım ederek, onun kafasını kestirir. Başını kalkanına yerleştirir.
Medusa kafası, sıklıkla mezar motiflerinde kullanılmıştır. Antik dönemlerde bile mezar soygunları oldukça yaygındır. Mezarı koruması ve hırsızları korkutması için medusa kafası yaratıcı bir çözümdür.
- Yılan saçlarından Medusa’yı tanıyabilirsiniz.
8- Şarap Tanrısı Dionysos
Yunan Mitolojisi’nde Dionysos (Bakkhos) şarap ve eğlence tanrısıdır. Efsaneye göre annesi, ölümlü bir prenses olan Semele ve babası Zeus‘tur. Semele, Zeus’u gerçek formunda görmek isteyince, yanarak kül olmuştur. Zeus, fetüsü bacağına dikmiş ve Dionysos, ikinci kez babasının bacağından doğmuştur. Onu, Nysa Dağı perileri büyütmüştür. Büyüyünce, Hindistan’a sefer düzenlemiş ve adına Dionysiaka destanı yazılmıştır.
Dionysos’un takipçileri çılgın kadınlar olarak bilinen Maenadlar ve satirlerdir. Kendisine inanmayı reddeden kral Pentheus‘u, annesi ve teyzelerine parçalatmıştır.
- Elinde şarap kadehi tutar.
- Saçlarında veya yanında asma ya da üzüm motifleri görülür.
- Bazen bebeksi bir suratla, bazen şeytansı bir suratla temsil edilir.
9- Zafer Tanrıçası Nike
Nike, Eski Yunan mitolojisinde zafer tanrıçasıdır. Zeus ve Styx’in kızı olarak bilinir ve sıklıkla kanatlı bir kadın olarak tasvir edilir. Nike, zaferin ve rekabetin simgesi olarak kabul edilir ve savaşçıların savaşlarda başarıya ulaşmaları için onlara ilham verdiğine inanılır.
Nike tasvirleri, özellikle zafer takları, anıtlar ve tapınak süslemelerinde yer alarak, başarıların ve kahramanlıkların tanrısal onayını temsil eder.
- Kanatlı bir kadın şeklinde betimlenir.
- Elinde zafer çelengi tutar.
- Palmiye yaprakları ile de betimlenir.
10- Persephone ve Hades
Yunan Mitolojisine göre Persephone, Zeus ve tarım tanrıçası Demeter’in kızıdır. Bir gün kırlarda oynarken, yeraltı tanrısı Hades onu kaçırmıştır. Demeter, kızını kaybetmenin üzüntüsüyle, görevlerini yerine getirmeyince, kıtlık gelmiştir. Bu yüzden, Zeus, Persephone’nin altı ay yeraltında altı ay yer üstünde kalmasına karar vermiş ve mevsim döngülerine sebep olmuştur.
Persephone, yeraltı krallığının kraliçesidir. Afrodit ve Persephone, dünyanın en yakışıklı erkeği olan Adonis‘e aşık olmuştur. Adonis bir yaban domuzu tarafından öldürülünce, Afrodit’in güzelliği solmuş, bu yüzden tanrılar Adonis’in altı ay yeraltında altı ay yerüstünde kalmasına karar vermiştir.
- Bir at arabasına zorla bindirilme sahnesi ya da kaçırılma sahnesi, Persephone ve Hades hikayesini betimlemek için sıklıkla kullanılır.
- Yeraltını koruyan üç başlı köpek Kerberos da sıklıkla betimleme içerisinde yer alır.
