Yunan Mitolojisinde ve antik kültürde savaşta ölmek bir kahraman için onurlu bir sondu. Çünkü, savaşta ölmek sadece bir son değildi. Aynı zamanda bir onur, bir geçiş ritüeli ve kahramanlığın bir simgesi olarak kabul edilirdi. İlgiçtir ki Yunan Mitolojisindeki ünlü kahramanların hiçbiri savaşarak ölmez. Aksine trajik bir şekilde ölmeleri ilginçtir. Bu makalede ünlü kahramanların sonlarını birlikte inceleyeceğiz.
Savaşta ölmek sadece Yunan kültüründe değil birçok toplumda övülen bir sondur. Viking kültüründe savaşta ölürseniz, Vallaha‘ya yani savaşçıların cennetine giderdiniz. Benzer bir şekilde Japon Samuray kültüründe savaşta ölmek onurlu bir son olarak algılanırdı. Antik Yunanistanda, Sparta Devleti‘nde de savaşta ölmek yüce bir onurdu. Bu yüzden erken yaşlardan itibaren, gençler savaşa hazırlanır ve cesaret, dayanıklılık ve fedakarlık üzerine kurulu bir eğitimden geçerdi. Savaşta ölmek, vatanseverlik ve kişisel onurun zirvesi olarak kabul edilirdi. Antik Roma‘da durum farklı değildi. Savaşta ölen askerler, kahraman olarak anılır ve halk arasında büyük saygı görürdü. Örnekler çoğaltılabilir.
Kısacası, savaşarak ölmek hemen hemen bütün kültürlerde vatanseverlik duygusunu aşılamak, toplumsal birlik ve beraberlik duygusunu teşvik etmek, korkusuz bir askeri güç yaratmak ve bir erdem olarak önemliydi.
1- Herkül
Yunan Mitolojisi denilence akla ilk gelen isim Herkül yani Herakles’tir şüphesiz. Onun efsanesi daha çok 12 Görevi ile bilinir. Kahraman, aslanlarla, mitolojik canavarlarla ve niceleri ile savaşmıştır. Peki Herkül nasıl ölmüştür?
Efsaneye göre, Herkül’ün son eşi Deianira‘dır. Kocasının seferden döndüğünü ve yanında bir cariye getirdiğini öğrenince öfkelenmiştir. Yıllar önce ölmekte olan bir kentor, kanını alıp kocasına uygularsa onu sonsuza dek kendisine bağlayacağını söylemiştir. Deianira’nın aklına bu kan gelir ve alıp onu Herkül’ün temiz gömleğine sürer. Herkül gömleği giydiğinde gömlek ateş alır ve alevler içinde ölür. Herkül’ün ölümü toplum kültüründe yüceltilen bir ölüm değildir. Ateşten bir gömlek sonucu hayatını kaybeder.
2- Theseus
Diğer bir ünlü kahraman ise Atina’nın kurucusu Theseus‘tur. Yarı boğa yarı insan Minotor‘u öldürmesi ile ünlüdür. Herkül ile birlikte Amazonlara karşı savaşmıştır. Yeraltı dünyasını ziyaret etmiştir. Peki Theseus nasıl ölmüştür? O da savaşta genç yaşta ölmemiştir. Aksine yaşlanmış ve Atina’ya demokrasiyi getiren kişi olmasına rağmen ülkesinden sürgün edilmiştir.
Böylece, Skyros Adasına gidip kral Lykomedes‘in konuğu olmuştur. Lakin kral Lykomedes, bir süre sonra Theseus’un varlığından rahatsız olmuş ve politik sebeplerden ötürü onu bir uçurumdan aşağı iterek öldürmüştür.
3- Aşil
İlyada Destanı‘nın ünlü kahramanı Aşil, Truva Savaşı‘na damgasını vuran kahramandır. Koca destan onun yiğitliği için yazılmıştır. Efsaneye göre Aşil’in annesi bir tanrıçadır. Oğlunu ölümsüz yapmak için henüz bir bebekken onu topuğından tutarak Styx Nehri suyuna batırmıştır. Bu yüzden Aşil’in tek zayıf noktası ayak topuğudur.
Peki Aşil nasıl ölmüştür? En yaygın bilinen efsaneye göre, Truva surlarının önündeki bir savaşta tanrı Apollon’un yönlendirdiği ve Paris tarafından atılan bir ok ile topuğundan vurularak öldürülmüştür. Lakin kendisinden çok daha zayıf bir asker olan Paris’in oku ile öldürülmesi, tanımlanan kahramanca ölüm ile paralel değildir.
4- Aias
Truva Savaşı‘nda Yunan gücünde Aşil‘den sonraki en güçlü kahraman Aias‘tır. Hatta ikisi baba tarafından kuzendirler. Truvalıların savaşta ilerleyişini kahramanca püskürten de Aias’tır. Aşil öldükten sonra Aşil’in silahlarını nasıl paylaşacaklarına dair Yunanların arasında bir tartışma patlak verir. Aias en güçlü kahraman olması ve Aşil’in akrabası olması nedeniyle silahları talep eder. Ancak kurnaz Odysseus, silahları almak için gurubu ikna eder. Öfkeden gözü dönen Aias, hepsini öldürmeye karar verir. Tanrıça Athena’nın müdehalesi ile hayal görmeye başlar ve Yunan komutanlarını öldürdüğünü zannederken bir sürüye saldırır. Kendisine geldiğinde, ne kadar küçük bir duruma düştüğünü fark eder. Gururuna yediremez. Bu yüzden Hektor‘un ona armağan ettiği kılıcın üzerine atlayarak intihar eder.
5- Odysseus
Homeros‘un ünlü Odysseia Destanı, Odysseus‘un eve dönüş yolculuğunu konu alır. Truva Savaşı‘nda Yunanlıların yanında savaşmış ve çeşitli kurnazlıkları ile tanınmış bir kahramandır. Truva Atı fikri onun aklıma gelmiş, Truva ordugahına sızarak yardıma gelmiş kuvvetleri öldürmüş ve önemli olaylarda kilit bir rol oynamıştır. Ancak tanrıları gücendirdiği için on sene boyunca denizlerde sürüklenmiş ve dünyanın en ünlü macerasının kahramanı olmuştur. Odysseus eve dönmeyi başarır. Peki Odysseus nasıl ölmüştür? Yolculukları esnasında beraber olduğu cadı Kirke‘den doğan oğlu tarafından yanlışlıkla öldürülmüştür. Yine bir kahramana hiç yakışmayacak bir son!
6- Agamemnon
Truva Savaşı denilince akla ilk gelen isimlerden biridir Agamemnon. Koca Yunan Ordusunun baş komutanıdır. Truva’yı düşüren adamdır. İşte bu kahraman Agamemnon nasıl ölmüştür? Agamemnon savaş sonrasında ganimetlerini alıp evine dönmeyi başarır. Yanında Truvalı Prenses Kassandra‘yı cariyesi olarak götürür. Ancak Agamemnon’un karısı, o yokken başka bir adamla aşk yaşamaya başlamıştır. Çünkü Truva Savaşı’nı başlatmak için kızlarını kurban ettiğinden Agamemnon’a öfkelidir. Bir de yabancı bir kadını cariyesi olarak getirdiğini öğrenince bu son damla olur. Agamemnon için düzenlenen şölenden sonra, adam banyo yaparken onu öldürür.
7- Jason
Argonotlar Seferi‘nin lideri Jason‘dur. Gürcistan’daki ünlü Kolkhis ülkesine gidip altın postu alır. Yanında cadı Medea ile ülkesine döner. Bu ünlü sefer, dilden dile anlatılır. Ancak Jason, Medea’yı başka bir prenses için terk etmeye karar verir. Cadı Medea, aşkı için ailesine ihanet etmiştir ve kocasının ihanetini öğrenince sarsılır. Kocasının yeni gelinine zehirli hediyeler göndererek onu öldürür. Kocasından intikam almak için oğullarını öldürüp ülkeden kaçar. Peki Jason nasıl ölmüştür? Jason bir anda her şeyini kaybetmiştir. İşte sersefil yaşlanır. Bir zamanlar destansı yolculuğa çıktığı ama artık çürümüş gemisinin yanında uyurken, direğin üzerine düşmesi sonucu ölür.
8- Meleagros
Meleagros, Kalidonya Domuz Avı efsanesi ile bilinir. Ülkesine dadanan domuzu öldürmek için ülkenin dört bir yanından kahramanları davet etmiş ve bir av düzenlemiştir. Ava ünlü kadın kahraman Atalanta da katılmıştır. Av bittikten sonra domuzun değerli postunu, domuzu ilk yaralayan kişi olması gerekçesi ile Atalanta’ya armağan etmiştir. Ancak bu hareketi gruptaki diğer kahramanları öfkelendirmiştir. Bir kadına böyle değerli bir hediye verilmemelidir! Çıkan tartışmada Meleagros, dayılarını öldürmüştür. Meleagros’un annesi, oğlunun işlediği cinayeti öğrenince evinde sakladığı kütüğü bulmuştur. Kader tanrıçalarının söylediğine göre bu kütük yanıp kül olduğunda Meleagros da ölecektir. Öfkeden gözü dönmüş anne kütüğü ateşe fırlatmış ve oğlunun ölümüne sebep olmuştur.
9- Bellerophontes
Yunan mitolojisindeki en ünlü kahramanlardan biri de Bellerophontes‘tir. Kanatlı atı Pegasus‘a atlayıp ağzından alevler fışkırtan canavar Chimera‘yı öldürmesi ile ünlüdür. Bu kahramanlıklarının yanı sıra Solymi halkı ve Amazonlarla olan savaşlarında da zaferler kazanmıştır. Ancak, kibirinin kurbanı olmuştur. Tanrılara ulaşmak isteğiyle, kanatlı atı Pegasus’a atlayıp Olimpos’a uçmaya kalkışmıştır. Bu girişimi Zeus tarafından hoş görülmemiş ve Pegasus’un sırtından düşmesine neden olan bir at sineği göndermiştir. Yere çakılan Bellerophontes, sakat kalmış, gözden düşmüş ve yalnız bir şekilde, kör ve acı içinde ölümüne kadar sürgünde yaşamıştır.
10- Perseus
Perseus, Yunan mitolojisinin en büyük kahramanlarından biri olarak bilinir. En ünlü eylemi, bakışlarıyla canlıları taşa çeviren korkunç Gorgon Medusa‘nın başını kesmek ve onun başını kullanarak deniz canavarı Cetus‘tan prenses Andromeda‘yı kurtarmasıdır. Peki Perseus nasıl öldü? Ünlü bir kaynak, Megapenthes isimli birinin, babasının ölümünün intikamını almak için Perseus’u öldürdüğü söyler. Yine de birçok kahramanın aksine maceralarından sonra Perseus’un uzun ve güzel bir ömür geçirdiği de bilinmektedir.
