Telepinu Miti, Hitit Mitolojisindeki en önemli efsanelerden biridir. Mit, tarım ve bereket tanrısı Telepinu’nun ortadan kaybolması ve bunun sonucunda dünyanın kaosa sürüklenmesini konu alır.
TELEPİNU MİTİ
Telepinu, Hitit tanrısıdır. Büyük ihtimalle tarım ve bereket tanrısı olarak hizmet ederdi. Ancak aynı zamanda fırtına tanrısı olduğu da öne sürülmüştür. Telepinu mitinin üç farklı versiyonu vardır.
Üç versiyonda da nedeni belirsiz bir şekilde tanrı Telepinu öfkelenir. Sağ pabucunu sola, sol pabucunu sağa giyer ve ülkeyi terk eder.
Ama tanrının yok oluşu dünya için yıkıcıdır. Her yanı sis basar. Pınarlar kurur. Hayvanlar yavrulayamaz ve insanların çocuğu olmaz. Kısacası dünya düzeni bozulur. Yeryüzüne kasvet çöker.
Bu durumu bir an önce çözmek için Güneş Tanrısı, tanrıları bir ziyafete çağırır. (ilk ve ikinci versiyon) Hepsi Telepinu’nun kaybolmasından dolayı endişelidir. Bu yüzden tanrıyı aramaya karar verirler. Güneş Tanrısı bir kartal yollar ama kartal başarısız olur. Bu sefer fırtına tanrısı oğlu Telepinu’yu aramaya çıkar. (ilk versiyon) Ama o da bulamaz.
Son olarak Ana tanrıça Hannahanna, Telepinu‘yu bulması için bir arı gönderir. Fırtına tanrısı arı gibi önemsiz bir hayvanın oğlunu bulabileceğinden şüphelidir. Ancak yanılır. Arı, Telepinu’yu çalıların ardında uyurken bulur ve onu uyandırmak için ellerinden ve ayaklarından sokar. (ikinci ve üçüncü versiyon) Oysa acıyla kendine gelen Telepinu daha da öfkelenir ve yine kayıplara karışır.
Sonunda tanrılar bir şamana başvurmaya karar verirler. Büyü tanrıçası Kamruşepa‘dan yardım isterler. Kadın büyü yaparak tanrının öfkesini tunçtan kazanlara hapseder.
Öfkesi geçen tanrı Telepinu işte böylece ülkesine döner ve sisi kaldırıp doğayı tekrar canlandırır.
DİĞER MİTOLOJİLERLE BENZERLİĞİ
Yunan Mitolojisinde Demeter ve Persephone miti, Telepinu Miti ile önemli benzerlikler taşır. Miti hatırlamak gerekirse Hades Persephone‘yi yeraltına kaçırırınca tarım ve bereket tanrıçası Demeter o kadar üzülür ki doğa solup gider. Ta ki Zeus Persephone‘nin yılın yarısını yeraltında yılın yarısını yer üstünde geçirmesine izin verene kadar.
Sümer Mitolojisindeki Dumuzi Miti de benzer temaya sahiptir. Aşk ve bereket tanrıçası İnanna, yeraltı dünyasına inerek kız kardeşinin hüküm sürdüğü ölüler diyarına gider. Ancak oradan çıkabilmesi için bir bedel ödenmesi gerekmektedir. Yeraltı dünyasından döndüğünde, kocası çoban tanrısı Dumuzi’nin tahtında oturup onun yokluğuna aldırmadığını görür. Öfkeyle onu yeraltı dünyasına göndermeye karar verir. Ancak Dumuzi’nin kız kardeşi Gestinanna, onun yerine bir süre yeraltında kalmayı kabul eder. Böylece Dumuzi ve Gestinanna’nın sırayla yeraltında kalması, doğanın döngülerini, mevsimlerin değişimini ve tarımın döngüsünü simgeler.
Görüldüğü gibi tanrıların kaybolması ve doğanın yok olması yani kış gelmesi ama bulunması ile tekrar doğanın canlanması teması sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Bereket ve tanrısal güçler arasındaki bağa dikkat çeken mitlerdir.
İlginizi çektiyse ayrıca bakabilirsiniz: Kumarbi Miti – Doğum Şarkısı
KAYNAKLAR
[1] Hititler ve Hattuşa, Muazzez İlmiye Çığ
[2] Hititler: Bir Anadolu İmparatorluğu, YKY
