Tanrıların Yiyecekleri, mitolojik öykülerde sıkça karşımıza çıkar. Genellikle, ölümlüler için erişilmez olan kutsal besinlerdir. Bu yiyecekler, sadece tanrıların zevkine hitap etmekle kalmaz. Aynı zamanda onlara ölümsüzlük, güç ve bilgelik gibi özel yetenekler kazandırır. Ambrosia’dan, hesperidlerin altın elmasına bu kutsal besinler, mitolojik hikayelerde önemli bir yere sahiptir.
Antik Yunan Tanrıları ve mitolojik kahramanları, ölümlüleri hayvanlara, bitkilere ve hatta yağmur ya da sis gibi doğa olaylarına dönüştürebilme gibi doğaüstü güçlere sahipti. Savaşların gidişatını değiştirebilir, ölümlüleri diriltebilir, kafalarından doğum yaptırabilir ve fırtınalar ya da depremler yaratabilirlerdi. Beslenme alışkanlıklarına bakıldığında, bu alandaki tercihlerinin de aynı derecede şaşırtıcı olduğu görülür. Antik Yunanlıların farklı durumlarda tükettikleri yiyeceklerin çeşitliliğini ortaya koyan kanıta dayalı verilerin aksine -örneğin Korint Agorası’ndaki Punic Amphora Binası’nda bulunan egzotik balık turşusu kalıntıları ya da Tanrılara kurban sunarken tüketilen etler – Antik Yunan mitiyle ilgili literatür ve ikonografi, Tanrıların ve kahramanların ölümlülerden biraz daha seçici olduğunu gösterir. Aslında, mitolojideki yiyecek ve içecekler büyük ölçüde tatlı, halüsinojenik ya da şifalı maddeler çevresinde şekillenirdi. Çoğunlukla sıvı ya da meyve şeklindedir.
1 – Ambrosia
Tanrıların yiyecekleri denildiğinde, Yunan mitolojisinde akla ilk ambrosia gelir. Ambrosia ve nektar, iddiaya göre, Tanrılar tarafından tüketilen başlıca maddelerdi. Ambrosia, etimolojik olarak ölümsüzlük anlamına gelir. Mitolojide, Zeus’un süt annesi Amaltheia’nın boynuzundan sonsuza kadar aktığı söylenir. Akan sıvı, genellikle “kutsal keçi” şeklinde vücut bulurdu. “Ben de Akropolis’ten miğferine tünemiş bir baykuşla inen Tanrıça’yı gördüm; senin başına ambrosia döküyordu.” diye haykırır Aristophanes‘in “Şövalyeler” adlı eserindeki Et Satıcısı. Bu metin, ambrosia’nın aslında sıvı olduğuna dair Antik Yunan fikrini ortaya koymaktadır.
Ambrosia bal bazlı bir şurup olarak yorumlanmıştır; bu şurup sadece yemek için değil, aynı zamanda vücudu güzelleştirmek için ilaç olarak da kullanılırdı. Tanrılar onu severdi: yerler, içerler, hatta kendilerini onunla yağlarlardı. Dahası, hem nektar hem de ambrosia güzel kokuluydu ve parfüm olarak kullanılırdı. Örneğin Homeros‘un “Odysseia”sında, Menelaos ve adamları korkunç kokan tabaklanmamış fok derileri altına saklanır. Kısacası, fok kılığına bürünürler. Ancak Tanrıça her bir adamın burnunun altına çok tatlı kokulu ambrosia getirip yerleştirir. Böylece, canavarın pis kokusunu yok eder (Homeros, Odysseia, Kitap 4, satır 445)
2- İncir
Yunan mitolojisinde karşılaşılan bir diğer keyif verici meyve de incirdir. Tanrıların yiyecekleri arasında kendisine yer bulur. İncir, şarap ve sarhoşluk Tanrısı Dionysos ile ilişkilidir. Ayrıca, bitkileri, bahçeleri ve erkek üreme organlarını koruyan küçük bir kırsal bereket Tanrısı olan Priapos ile de ilişkilendirilir. Helenistik ve Roma dönemlerinde incir ağacının odunu, her zaman büyük bir ereksiyonla tasvir edilen Priapos’un heykellerini yapmak için kullanılmıştır. “Palatine Antolojisi”nde Priapus sadece incir ağacının ve meyvesinin koruyucusu olarak görünmekle kalmaz. Aynı zamanda “anüs” veya “hemoroid” anlamına da gelen “ficus” (incir) terimiyle ilgili birçok kelime oyununa da konu olur. Aristophanes‘in “Barış” oyununun son sahnesinde Trygaeus bir düğün şöleninin başladığını duyurur. Ve çiftleşmeyi ifade etmek için “sukologein” (incir toplamak/toplamak) fiilini kullanır. Ovidius ve Horace‘ta incir ve aynı zamanda ikinci sınıf bir ağaç olarak görülen incir ağacı müstehcen ve hatta uygunsuz bir kavram örgüsü oluşturur.
3- Lotus
Lotus bitkisinin meyvesini ve çiçeğini, onları tüketenleri kaygısız ve kederden uzak kıldığını, ünlü Odysseia destanı anlatır. Lotus Yiyenler ya Yunanistan’ın kuzeyinde (Homeros’a göre) ya da Afrika’nın kuzey kıyılarında (Herodot, Polybius, Strabon, Apollodorus ve daha sonraki diğer kaynaklara göre) yaşayan bir ada kabilesiydi. Lotus Yiyenler’in gerçek konumu ne olursa olsun, lotus meyvesi oybirliğiyle uyku ve “lethe”, yani unutkanlık getiren bir uyuşturucu olarak tanımlanmıştır. Bu mutluluk hali çeşitli Klasik Yunan yazarları tarafından övülmüştür. Örneğin Euripides, “Troyalı Kadınlar” adlı eserinde lanetli kahin Kassandra‘ya, gemi kazazedesi Odysseus‘un rahatlamak için nasıl “lotus yemeyi arzulayacağını” haykırtır. Mitolojide sıkça rastlandığı üzere, lotus çiçeğinin ya da meyvesinin gerçek şeklini ve tadını bilmiyoruz. Bugün bildiğimiz şekliyle meyveye benzemesi de pek olası değildir. Örneğin Herodot, Mısırlıların nilüfer olarak adlandırdıkları birçok zambağın suda yetiştiğini iddia eder. Fakat, meyvenin gerçek şekli ve tadı hala büyük ölçüde çeşitli yorumlara açıktır.
4- Şarap
Ölümlülerin, Tanrıların ve kahramanların şaraptan eşit derecede zevk alması ve onu onurlandırması şaşırtıcı değildir. Şarap, Dionysos‘un yanı sıra onun cinsel ilişki kültünün kadın takipçileri olan Maenadlarla da ilişkilendirilmiştir. Sarhoş edici ve halüsinojenik şarap herkesi kendinden geçirirdi. Bu nedenle Dionysos ve Maenadlar Yunan çanak çömleklerinde, özellikle de şarabı sulandırmak için kullanılan kaplar olan “kraterler” üzerinde sıkça tasvir edilirdi. Modern ve çağdaş alışkanlıkların aksine, antik Yunanlılar yemeklerine şarapla eşlik etmezlerdi. Şarap, sadece erkeklerin katılmasına izin verilen ziyafetlerde ayrı olarak içilirdi. (“symposia”, kelime anlamıyla birlikte içmek anlamına gelir) Nadiren de olsa bir kadın katılırdı. Bunun da ötesinde, eski Yunanlılar şarabın Tanrılara yaklaşmanın bir yolu olduğuna inanırlardı. Yeterince şarap içtiğinizde vücudunuz Dionysos, Musalar (ilham perileri) ve aşkın kanatlı Tanrısı Eros tarafından ele geçirilirdi.
5- Hesperidler’in Altın Elması
Herakles‘in on birinci görevi “Hesperidler bahçesinden” altın elma çalmaktı. Hesperidler, gün batımının ılık ışığının perileridir. Ayrıca, onları yiyenlere ölümsüzlük bahşeden altın ve pırıl pırıl elmaların koruyucularıydı. Hesperidlerin bahçesinin Kuzey Afrika’da, Antik Yunan terimleriyle açıkça egzotik bir çevrede bulunduğu iddia edilir. Öte yandan, elmaların tatlı ve özellikle lezzetli olduğu düşünülüyordu. Herakles’in Hesperidler’in bahçesinden elmaları çalıp ölümlülere geri getirme girişimi çok sayıda şair ve yazara ilham vermiştir. William Shakespeare, “Perikles Tire Prensi” ve “Aşkın Emeği Kayboldu” adlı eserlerinde elmalardan bahseder. Şöyle der: “Yiğitlik için, Aşk bir Herakles değil mi, Hala Hesperidler’de ağaçlara tırmanan?”
Altın elma motifi Yunan Mitolojisinde Troya Savaşı ve Paris’in Seçimi masalı aracılığıyla tekrarlanır. Altın elma, Yunanlılar ve Troyalılar arasındaki destansı savaşın başlangıcının sembolü haline gelmiştir. Peleus ve Thetis’in düğün ziyafeti sırasında Zeus, Troyalı bir ölümlü olan Paris’ten, üzerinde En güzele yazılı altın bir elmayı Athena, Hera ya da Afrodit’ten hangisini daha güzel bulursa ona vermesini ister. Paris elmayı Afrodit’e verir, yeryüzündeki en güzel kadın olan Spartalı Helene’nin aşkına sahip olmaya karşılık. Böylece, Homeros ve efsaneye göre, Troya Savaşı başlamış olur.
6 – Nar
Nar, Yunan mitolojisinde, “toprak ve ekin tanrıçası” Demeter ve kızı Persephone efsanesinde yer alır. Bir gün Persephone çiçek toplarken, Yeraltı Dünyası Tanrısı Hades onu yakalar. Gelini olması için karanlık krallığına kaçırır. Keder ve öfke içindeki Demeter, kızını geri almadığı sürece ekinlerin büyümesine izin vermeyi reddeder. Ölümlüleri açlık ve yoksullukla tehdit eder. Zeus meseleyi kendi kudretli ellerine almak zorunda kalır ve Hades’e Persephone’yi serbest bırakmasını emreder. Kurnaz Hades kabul eder. Ancak Persephone’yi bırakmadan önce, onu “ölülerin meyvesi” olan altı nar tanesini yemeye ikna eder. Taneleri yedikten sonra Persephone, yeraltını hiçbir zaman tamamen terk edememeye mahkum olur. Hayatının geri kalanını yeraltı dünyası ile yaşayanların dünyası arasında bölünmüş bir şekilde geçirmek zorunda kalır. Eski Yunanlılar mevsimlerdeki değişiklikleri, bitki ve ekinlerin yıllık büyüme döngüsünü bu şekilde açıklamışlardır.
Kaynak için tıklayınız.
