Oidipus Kolonos’ta oyunu, Sofokles’in ölümünden kısa süre önce yazmıştır. Sofokles olarak bilinen torunu tarafından MÖ. 401’de Dionysos Şehir Festivalinde sergilenmiştir.
Sofokles, M.Ö. 496 yılında Atina yakınlarındaki Kolonos kentinde doğmuştur. Tüm yaşamını Atina’da geçirmiş, ünlü Peloponez Savaşları sırasında Atina’nın başına geçen on kişilik kurulda da yer almıştır. M.Ö. 405 ya da 406’da hayatını Atina’da kaybetmiştir. Ünlü komedya yazarı Aristofanes, Sofokles’in 130 oyun yazdığını belirtir. Ancak günümüze ancak 7 oyunu ulaşmıştır.
Aralarındaki üç oyun zaman ve konu olarak birbirlerine bağlantılıdır. Bunlar zaman sırasına göre, Oidipus Rex, Oidipus Kolonos’ta ve Antigone oyunlarıdır.
Bu oyundan hemen sonra gerçekleşen olayları Aiskhylos‘un Thebai’ye Karşı Yediler oyunu ele alır.
Karakterler
- Oidipus – Thebai’nin eski kralı
- Antigone – Oidipus’un kızı
- İsmene – Oidipus’un kızı
- Theseus – Atina Kralı
- Kreon – Thebaili soylu
- Polyneikes – Oidipus’un oğlu
- Yabancı
- Koro – Kolonos’lu yaşlılar
- Haberci
Kolonos’a varış
Sahne, Kolonos’ta (Atina’ya çok yakın) üç intikam tanrıçası Erinyelere adanmış sık ağaçlık bir koruda başlar. O bölgeye adını da veren Kolonos Heykeli görülmektedir. Yaşlı ve kör Oidipus ile kızı Antigone sahneye girer.
Oidipus kızına nereye geldiklerini sorduğunda, Antigone, Atina’nın silüetini gördüğünü söyler. Her yerde defne, zeytin ve asma olduğu için kutsal bir yerde olduklarını tahmin eder ve babasını bir taşın üstüne oturtur. O esnada bulundukları yerden bir yabancı geçer.
Kızının yardımı ile Oidipus yabancıyı durdurur. Ardından, ona da nerede olduklarını sorar. Yabancı şu an oturduğu yerin kutsal olduğunu, Erinyelere diğer bir değişle Eumenidlere ait olduğunu ve hemen çıkması gerektiğini söyler. (Erinyeler yani öfkeliler çevre düzenini sağlamak için kural dışına çıkanları ölümlü ya da ölümsüz insafsızca cezalandıran tanrıçalardır, suçluları cezalandırırlar bu yüzden onlara eumenidler yani hayırlılar da denmektedir.)
Oidipus yaşlı olduğundan kalkamayacağını ancak onlara dua edeceğini söyler. Bir kez daha nerede olduğunu sorar. Adam, Poseidon ve Prometheus’a adanmış kutsal bir alanda olduğunu söyler. Kolonos heykeline işaret ederek, “bu heykelin bizi koruduğuna inanılır bu yüzden şehre Kolonos denmektedir.” der. Kent Aegeus’un oğlu Theseus isimli kralın emri altındadır. Oidipus, kralla konuşmak istediğini söyler. Yabancı buna şaşırır. Lakin, burada yaşayan halkla konuşup, yardım edip etmeyeceğine karar vereceğini bildirir ve gider.
Kehanet
Oidipus, kızı Antigone’ye Apollon‘un dediklerinden bahseder. Tanrı, ona bir sürü acı çektikten sonra tanrılara saygısı karşılığında sonsuz mutluluğa erişeceğini söylemiştir. Yaşamının sonunda ise sürgüne gidip orada öleceğini, bunları haber veren yer sarsıntısı ya da yıldırım gibi işaretler de göreceğini belirtmiştir. Buraya gelmesinin sebebi de işte bu kehanettir. Çünkü, artık ölmeyi dilemektedir.
Koro (yaşlı adamlar) sahneye girer ve Oidipus’u aramaya başlarlar. Oidipus, koruya girerek, Erinyelere saygısızlık etmiştir. Oidipus, kızının yardımıyla karşılarına adamların dikilir ve onu suçlamamalarını söyler. Ardından, ülkenin geleneklerine uyarak kutsal korudan çıkar.
Koro ona soyunu sorar. Oidipus ilk tereddüt eder ama sonra, Laios’un oğlunu duyup duymadıklarını sorar. Koro hemen dehşete düşer. Labdokos’un oğullarını tanır mısınız diye sorar ardından. (Ladbodkos, Oidipus’un dedesidir, Laios ise babası) Koro iyice dehşete düşer. Oidipus’u tanır mısınız peki diye sorar sonunda. Koro geri geri gitmeye başlar ve defol buradan derler.
Antigone araya girip, onlara babasını dinlemeleri için yalvarır. Oidipus, krallarıyle görüşmek istediğini bir kez daha belirtir. Koro ise krallarına haber gönderdiklerini, zaten çağıranın adını duyduğunda geleceğini söylerler.
İsmene
O esnada Antigone heyecanla babasına kız kardeşi İsmene’nin geldiğini söyler. İsmene sahneye girer. Babasının başına gelen felaketlerden dolayı çok üzgündür. Kendisine sadık kalan kölesiyle haberler getirdiğini iletir. Ancak Oidipus, neden erkek kardeşlerinin bu haberi getirmediğini sorup, hayıflanmaya başlar. Mısır’da erkeklerin dokuma dokurken, kadınların gündelik işleri hallettiğini söyler. İşte, kendi ailesinde de durum böyledir. İki oğlu, kız gibi ocaklarında kalırken, iki kızı erkek gibi yanındadır. Oidipus, İsmene’nin ona yaptığı iyilikleri hatırlar. Ülkeden kovulduğunda, kızı onu korumuştur.
İsmene sözü alır ve babasına haberi anlatmaya koyulur. Erkek kardeşleri, soylarının başına gelen felaketler yüzünden Thebai tahtını Kreon’a bırakmak istemişler. (Kreon, Oidipus’un annesi ve aynı zamanda karısının erkek kardeşidir) Lakin, bir tanrının müdahalesi ile her ikisi de tahtı ele geçirmek istemişler ve küçük olan Eteokles, büyük kardeş Polyneikes‘i kovmuştur. Böylece Polyneikes, Mora Yarımadasındaki Argos ülkesine gidip, orada evlenmiştir. Yeni arkadaşlar edinmiştir. Şimdi, Kadmos’un ovasını yani Thebai kentini ele geçirip ünlü olacağını söylemektedir. Kahinlerin dediğine göre, Thebaililer bir gün Oidipus’u ölü ya da diri ele geçireceklermiş. Çünkü mutlulukları buna bağlıdır. Bu yüzden, Kreon’un, Oidipus’u, Kadmos topraklarına geri götürmek için onun yanına geleceğini ekler.
Oidipus, o kadar felaketten sonra ülkesi onu sürgün etmek istediğinde oğullarının ses çıkarmayıp da iki bakire kızının onun arkasında olmasına kederlenir yine. Kim olursa olsun Thebai’ye bir daha geri dönmeyeceğini belirtir. Koroya yani Kolonos halkına kendisini korumasını talep eder.
Koro ne kadar acınacak durumda olduğunu söylerler. Korusuna hakaret ettiği Erinyelere, kendisini affettirmesi gerektiğini belirtirler. Bunun için ellerini temizleyip, kurumaz pınarın oradaki iki şarap çanağına, körpe dişi koyunun yeni kırılmış tüylerinden taç örmesini, sonra da içine su ve bal doldurup, güneşin doğduğu yönden dökmesini söylerler. Ardından zeytin dalı koyup, onlara dua etmelidir. İsmene, babası yerine Erinyelerden af dilemek için gider.
Sonra koro, Oidipus’un başına gelen felaketlerin dünyanın her yerinde anlatıldığını ama onun ağzından dinlemek istediklerini belirtir. Oidipus, bilmeden annesi ile evlendiğini ve bu çocuklarının da annesinden olduğunu anlatır. Yani İsmene ve Antigone, hem kızları hem de kız kardeşleridir. Üstüne üstlük kendi öz babasını da bilmeden öldürmüştür. Koro, felaketlerin gerçekliği karşısında şok geçirir.
Theseus
Theseus, sahneye girer ve sözü alır. Kendi elleriyle gözlerini oymuş Oidipus’a seslenir. Onu duyduğunu ve kendisinin de Oidipus gibi sürgünde büyüdüğünü, yüreğinin ona karşı merhamet dolu olduğunu beliritir.
Oidipus ona teşekkür eder ve hediye olarak kendi bedenini getirdiğini, sebebini ise, Oidipus öldükten sonra anlayacağını söyler. Ancak, oğullarının onu Thebai’ye geri götürmek istediklerini, böyle bir durum karşısında, kendisini korumasını ister. Böylece Zeus’un ve Apollon’un bildirdiği üzere, Thebailer Atina’ya bir gün saldırdığında, Atina toprağının altında yatan cesedi onları koruyacaktır.
Theseus böyle bir kehaneti duyduğunu belirtir. Ancak, misafirperver biri olduğu için onu koruyacağını söyler ve sahneden çıkar.
Kreon
Koro, Kolonos ve Atina’nın güzelliklerini anlatmaya başlar. Athena’nın koruduğu zeytin ağaçlarını, Dionysos’un kutsal eğlencelerini burada yaptığını, yemişleri hiçbir yerde olmayan ağaçları ve atlardan ilk yararlanan halkın kendilerinin olduğunu anlatırlar.
Sonra sahneye Kreon girer. Kreon, Oidipus ve kızının, dilenci gibi dolaşmasının ne kadar üzücü olduğunu, kendisinin ve Thebai halkının onu geri çağırdığını söyler ve dönmesini talep eder.
Oidipus ise, kendisini sürgüne en başta Kreon’un gönderdiğini belirtir. Ayrıca, Apollon’un kehaneti yüzünden onu geri götürmek istediğini bilmektedir. Bu yüzden, onunla gitmeyecektir.
Kreon, bu cevaba çok kızar. Kızlarından birini kaçırdığını itiraf eder. Yanındaki kızı Antigone’yi de askerlerine alması için emreder. Korobaşı ve Oidipus buna engel olmaya çalışır. Ancak Kreon korobaşına Oidipus’u da alıp gideceğini, ülkenin kralı isterse buna mani olmayı deneyebileceğini belirtir.
Theseus
Theseus sahneye kızgınlıkla girer, bu olayı duyduğu için Poseidon’a sunusunu yarım bırakarak gelmiştir. Oidipus, Kreon’un iki kızını kaçırdığını söyler. Korumalarını kızları bulmaları için gönderir ve Kreon’a yaptığının büyük ayıp olduğunu, birinin ülkesine girip de haklı sebepleri olsa bile kralın izni olmadan böyle hareket edemeyeceğini söyler. Kızları geri getirmeden hiçbir yere gitmesine izin vermeyeceğini de ekler.
Kreon, buraya sebepsiz gelmediğini, Atinalıların kendi soyundan olmayan insanları kentlerinde zorla tutamayacağını belirtir. Oidipus bir günah işlemiştir ve böyle birini konuk edemeyeceklerini de ekler.
Oidipus, duyduklarına sinirlenir. Tanrıların Oidipus’a bu felaketleri getirmesinin sebebi soyudur, kendisi değildir.
Theseus, Kreon’a kızar ve kızları birlikte geri getirmeye ikna eder. Böylece ikisi birlikte sahneden çıkar.
Polyneikes
Oidipus kendi felaketlerine yakınırken, Antigone, İsmene ve Theseus sahneye girer. Oidipus, Theseus’a minnetarlığını iletir. Theseus’un ise yeni haberleri vardır. Argos’tan biri Poseidon Tapınağına sığınmıştır ve onunla konuşmak istemektedir. Oidipus, bekleyenin kim olduğunu anlar. Oğlu Polyneikes’tir. Antigone, babasına her ne kadar kardeşi ona ihanet etse de onu dinlemesi gerektiğini söyler. Böylece Oidipus, oğlu ile görüşmeyi kabul eder. Theseus sahneden çıkar.
Koro, hayatın kötülüğünden dem vurur. En iyisi hiç doğmamaktır ya da genç ölmektir. Antigone, kardeşi Polyneikes’in geldiğini haber eder.
Polyneikes, sahneye girer ve başına gelenleri anlatır. Kardeşi Eteokles onu ülkeden kovmuştur. Böylece Polyneikes, Argos’a gidip Adrastos’un kızıyla evlenmiştir. Apis kentinde zafer kazanmış ve Thebai’ye karşı yediler seferine hazırlanmıştır. Şimdi de ordusu Thebai’yi kuşatmıştır. Bu orduların ilki savaşmak ve kuşların uçuşlarından anlam çıkarmakta büyük usta olan Amphiaros’ a aittir. İkinci ordu Oineos’un oğlu Aitolialı Tydeus, üçüncü ordu Argoslu Eteokles, dördüncüsü babasının emriyle gelen Hippomedon, beşincisi Thebai kentini yok etmeye yeminli olan Kapaneos, altıncısı Arkadya’dan gelen Parthenopaios tarafından yönetilmektedir. Parthenopaios adını, uzun süre bakire yaşadıktan sonra, kendisini doğuran annesi Atalante’den almıştır. Polyneikes, babasından yaptıkları için af diler. Kahinlerin dediğine göre babası hangi oğlunu desteklerse, savaşı o kazanacaktır. Kendisinin de Oidipus gibi sürgün olduğunu bu yüzden ona yardım etmesini ister.
Oidipus oğluna sinirlenir. Thebai’de hüküm sürerken, Oidipus’u kovan, şu anki haline düşmesine sebep olan kişi kendisidir sonuçta. Oğluna lanetler okur. İkisinin de birbirini öldürmesini diler. Onlara yardım etmeyecektir.
Polyneikes, duyduklarına çok üzülür. Antigone, ordusunu çekmesini önerir. Kehanete göre, Oidipus bir taraf seçmediği için ikisi birden ölecektir. Polyneikes, Antigone’yi dinlemez ve savaşıp ölmek üzere sahneden çıkar.
Oidipus’un Ölümü
Birden gök gürler ve Oidipus heyecanlanır. Kehanete göre, yıldırımlar düştüğünde ölecektir. Çocuklarından Theseus’u çağırmalarını ister.
Theseus sahneye girer. Oidipus ona ölüm vaktinin geldiğini söyler ve mezarının yerini kendisi belirleyeceğini, bu yüzden kızları ile onun kendisini takip etmesini söyler ve birlikte sahneden çıkarlar.
Sahneye haberci girer. Haberci, Oidipus’un öldüğünü haber verir. Kör haliyle insanlara yol göstererek ilerlediğini anlatır. Theseus ile Perithoos’un dost olduğu dağ yolu kenarında bir yerde durup elbisesini çıkarmıştır. Kızlarından su istemiş, kızları da getirmiştir. Bu suyla yıkanıp, elbisesini giymiştir. Sonra bir kez daha Zeus’un şimşeği çaktığında kızlar korkmuştur. Oidipus onlara veda etmiştir. Sonra bir tanrının sesi duyulmuştur ve Oidipus’u çağırmaktadır. Oidipus, Theseus’la yalnız kalmak istediğini söylemiştir, ona önemli bir şey söyleyecektir. Böylece kızlar dönüp gitmiştir. Arkalarına bir daha döndüklerinden Theseus yalnızdır. Oidipus yok olmuştur. Oidipus’un nasıl öldüğünü, Theseus’tan başkası görmemiştir.
Antigone ve İsmene, sahneye girerler. Kızlar, kaderlerine ve babalarına ağıt yakar. Sonra, Theseus gelir. Kızlar, babasının öldüğü yere gitmek ister. Ancak Theseus, Oidipus’un tam öldüğü yere hiçbir ölümlüyü sokmayacağına dair Hermes’e yemin ettiğini söyler. Bunun üzerine kızlar, kardeşlerinin birbirlerini öldürmelerini önlemek için Thebai’ye gitmek isterler. Theseus onlara izin verir.
