Kyklops adlı oyun, Euripides‘in tek bir sahnelik bir oyundur. Antik Yunanistan’ın bilinen tek tamamlanmış satir oyunudur. Satir oyunları (satirikon drama), genellikle bir tragedya üçlemesini takip eden kısa, komik parçalardır ve mitolojik konuları alaycı bir üslupla işlerler. “Kyklops”, Homeros‘un “Odysseia” eserinin bir bölümünü temel alır ve Odysseus’un (Latince adıyla Ulysses) Polyphemos adlı dev bir Kyklop ile karşılaşmasını konu edinir.
Satirikon dramada koro satirlerden oluşur ve alaycı, müstehcen espriler ve bayağı konuşmalar içerir. Kurgusu basit ve süresi kısadır. Siyasal olaylardan bahsedilmez, mitolojik konular ele alınır. Dansları kabadır ve ayakların hızla yere vurulması motiflerinden oluşur. Komik içeriği ile seyirciyi rahatlatmayı hedefler. Karakterlerin trajik yönleri değil, komik yönleri ele çıkarılır. Bu satirikon drama, günümüze tam metin halinde ulaşan tek dramadır.
KARAKTERLER
- Silenos – Satyrlerin babası ve Dionysos alayının başı
- Koro – satyrlerden oluşuyor
- Odysseus – İthaka Kralı
- Polyphemos – Kyklop
PROLOGOS
Sahne Sicilyada Aitna Dağı’nın eteklerinde mağaranın önünde açılır. Sarhoş, Dionysos alayının başındaki ihtiyar Silenos konuşmaya başlar.
Bakkhos yüzünden çok çekmiştir. Hera’nın baskısıyla çılgına dönüp, Dionysos’u yetiştiren nymphaların yanından ayrıldığında dahi onun yanındadır. Gaia’nın oğulları ile savaşa girdiğinde, Engelados’u öldürmüştür. ( bariz bir yalan söyleyerek seyirciyi güldürüyor. Athena Sicilya adasını üzerine atarak Engelados’u öldürmüştür.) Tyrrheneli korsanlar Dionysos’u kaçırdığında oğulları ile onu aramak için denize açılmıştır. Meleas Burnundan geçerken rüzgarlar onları insan eti yiyen, Poseidon’un çocukları Kyklopların yaşadığı Aitna’ya sürüklemiştir. Bakkhos şölenlerinde alem yapacaklarına, artık Kyklop Polyphemos’un sürüsünü oğulları gütmektedirler. Kendisi de mağarada kalıp yalaklara su doldurmak ve temizlik yapmaktır. O esnada oğullarını görür. Althaia’nın evine giden Bakkhos’a eşlik ediyorlar gibi neşelidirler.
PARADOS
Satirler şarkı söylerek mağaray gelirler.
I.EPEISODION
Silenos koroya sürüleri mağaraya götürmelerini söyler. Denizde bir Hellen gemisi görmüştür ve sepetlerle yemek aramaya çıktıkları bellidir. Polyphemos’tan haberleri de yoktur herhalde. Onların neden buraya geldiklerini öğrenmek istemektedir.
Odysseus şarap dolu tulumla sahneye girer. Odysseus satyrleri görünce Bakkhos kentine geldiklerini sanar ve kazazedelere susuzluğunu giderecekleri bir pınar önermelerini ister. Silenos kim olduğunu sorar. Odysseus da İthaka ve Kephalonyalıların kralı olduğunu söyler. Silenos onun Sisyphos’un soyundan geldiğini anlar ve ağzının iyi laf yapacağını söyler ve nereden geldiklerini sorar. Odysseus da İlyon’dan döndüklerini ve fırtınalar sonucu buraya geldiklerini söyler.
Odysseus ada hakkında sorular sorar, Silenos da yanıtlar. Adada kykloplar vardır, insan etiyle beslenirler, uygar değildirler, surları yoktur, bakkhos şarabını bilmezler ve bu yüzden dans dahi edemezler. Şimdi kyklops dağa çıkıp köpeğiyle avlanmaktadır.
Odysseus ondan yemek ister, peynire karşılık Maron’un şarabından verecektir. Silenos bu şarabın yetmeyeceğini söyler ama Odysseus tulum boşaldıkça yeninden dolduğunu belirtir. Odysseus tatması için ona verir ve Silenos uzun süredir içmediğinden bir yudumda sarhoş olur.
Silenos bir kez sarhoş olup sıkıntılarını unutmak için kendini Leukada’nın uçurumlarından atacağını, içmeyenin zır deli olduğunu söyler. İçince erkeklik kabarır kadınların, göğüslerini, gür çalılıklarını ellersin der.
Koro, Odysseus’a Truvayı yıkıp yıkmadığını sorar. Odysseus da yıktık der. Koro bu sefer,çok erkekle birlikte olmayı seven Helen ile hepsinin yatıp yatmadığını sorar. Helen, Paris’in pantalonuna kanıp (pantalon Perslere özgü), iyi kocası Menelaos’u terk etmiştir. Bütün kadınların doğmamış olmasını dilerler.
O esnada Polyphemos gelir. Silenos, mağaraya girmelerini söyler ama Odysseus mağaradan gizlenmeyi yiğitliğe yakıştırmaz. Kyklops içeri girer ve ilk bakışta Odysseus ile yanındakiler görmez. Satyrlere yaptığı şamatadan dolayı kızar.
Kyklop, Odysseus’u fark eder. Yerdeki peynirleri görür ve Silenos’un şaraptan yamulmuş yüzünü görünce dayak yediğini zanneder. Silenos da durumu bozmaz ve Odysseus’u suçlar. Kyklop onları yemek için heyecanlanır. Ama Odysseus olan biteni söyler, Silenos yalan söylemektedir. Kyklops, Silenos’a Radamanthys’e güvendiğinden daha çok güvendiğini söyler ve Odysseus’a nereden geldiğini sorar. Odysseus da İthaka kralı olduğunu ve Truva’dan döndüğünü söyler. Kyklops, bir kadın uğruna koca orduyu Skamandros yakınındaki Truva’ya götürdükleri için onlara hakaret eder.
Odysseus bu sefere tanrı buyruğu ile çıktıklarını, bu sayede Tainaros Limanını, Meleas Burnunu, Athenanın Souniondaki kayasını ve Geraistos sığınağını koruyup güvene aldıklarını söyler. Bu savaşta bir sürü insan ölmüştür ve dönen bu kazazedelere misafirperver davranmasını ister.
Silenos, Odysseus’un dilini yerse, daha zeki daha konuşkan olacağını söyler kyklopsa.
Kyklops Zeus’un kendisini korkutmadığını, onun şimşeklerine karşı kendi şimşeği olduğunu söyler ve yellenir. Odysseus’u yiyecektir. Onları mağaraya iter. Odysseus, Athena’ya kendine yardım etmesi için yalvarır. Zeus’un da bunları görmesini aksi halde insanların onun bir hiç olduğunu düşüneceğini söyler.
I.STASİMON
Koro, kyklopsa lanet okur.
II.EPEİSODİON
Odysseus elinde tulumu ile dışarı çıkar. Koroya içerde olup biteni anlatır. Kyklops yoldaşlarından iki tanesini yemiştir. Sonra, Odysseus ona şarap ikram etmiş, kyklops da sevince daha fazla verip onu sarhoş etmiştir. Silenos da sarhoştur. Koroya kendisine yardım etmelerini bu şekilde onları da Dionysos ile tekrar buluşturacağını söyler. Koro kabul eder. Odysseus da Kyklops sızınca gözünü bir dalla çıkaracağını ve kendisine yardım etmelerini ister. Koro kabul eder.
II.STASİMON
Koro, kyklopsun nasıl alt edileceğine dair şarkı söyler.
III. EPEİSODİON
Odysseus, kyklopsa içirmeye devam eder. Silenos da gizli gizli tulumdan içer iyice sarhoş olur. Bu yüzden kyklopsla atışırlar. Kyklops uyumak için uzanır. Dünya döner, Kharisleri ve Ganimedes’i görür ve erkekleri kadınlara tercih ettiğini söyler. Kyklops, Silenos’u Ganimedes sanar ve çekiştirerek onu mağarasına götürür. Odysseus hemen koroya hazırlanmaları söyler. Koro, babaları Silenos’un başına kötü şeyler gelecek diye endişelidir. Odysseus, Nyx’in uykunun kyklopsa çökmesini diler.
III.STASİMON
Koro şarkı söyler.
EKSODOS
Odysseus koroyu yardıma çağırır ama koro yapacaklarından korkar ve şarkı söyleyerek onları cesaretlendirmeyi tercih eder. Odysseus ve arkadaşları kyklopsu kör eder. Kyklops mağaradan kanlar içinde çıkar ve onları yakalamaya çalışır ama yakalayamaz ve düşüp başını da yarar. Odysseus kendinin kim olduğunu söyler. Kyklops da duyduğu kehaneti hatırlar. Kehanete göre Odysseus Truvadan dönerken onu kör edecek bu yüzden de lanetlenip, uzun süre evine varamayacaktır. Odysseus artık gideceğini söyler, memleketine yol alacaktır. Böylece koro ile birlikte çıkarlar.
