John William Waterhouse, 6 Nisan 1849’da Roma’da doğmuştur. Annesi ve babası İngiliz asıllı ressamlardır. Çocukluk yıllarını İtalya’da geçirmiştir. Ailesi 1854 yılında Londra’ya geri taşınmıştır. Yaşadıkları ev, bugün, Victoria ve Albert Müzesi’nin yanındadır. “Nino” lakabıyla da anılan John William, 1871 yılında Kraliyet Sanat Akademisi heykel bölümüne girmiştir. Ancak ilgi alanına daha sonra resme yöneltmiştir. Kısa sürede başarı yakalayan Waterhouse’un “Uyku ve Kardeşi Ölüm” adlı eseri Kraliyet Akademisi yaz sergisinde sergilenmiştir. Bundan sonra her yaz sergisinde, eserleri sergilenmeye devam edilmiştir. Böylece Londra’nın sanat camiasında hatrı sayılır bir başarı elde etmiştir. 1895’de akademiye girmiştir ve sanat okulunda dersler vermeye başlamıştır. Ophelia isimli ünlü serisine başlamış ancak bitiremeden 1915 yılında kanser yüzünden ölmüştür. Londra’da, Kensal Green Mezarlığına gömülmüştür.
Waterhouse, genellikle, günlük yaşamdan ve antik Yunan mitolojisinden sahneleri betimleyen resimler yapmıştır. Resimlerinin çoğu Homeros, Ovidius, Shakespeare, Tennyson veya Keats gibi yazarların anlatılarına dayanmaktadır. 200’e yakın eseri bulunmaktadır. Bu eserler, Londra’da ünlü sanat galerilerinde sergilenmektedir.
John William Waterhouse’un Mitoloji Konulu Eserleri
1- Odysseus ve Sirenler
Odysseus ve Sirenler, 1891 yılında tamamlanmıştır. Troya Savaşı dönüşünde, Odysseus, Poseidon’u gücendirdiği için on sene boyunca memleketine dönemez ve denizde çeşitli maceralar yaşar. Bu maceralarından biri, Sirenlerdir. Sirenler, kayalıklarda yaşayan kadınlardır ve ezgileri ile denizcileri ölüme sürüklerler. Odysseus, tanrıça Kirke’nin yönlendirmesi ile sirenleri atlatmanın bir yolunu bulur. Mürettebatın kulaklarına, sirenlerin müziğini duymasınlar diye balmumu tıkar. Ancak Odysseus, sirenlerin ezgisini duymak ister. Onların müziğinin etkisi altındayken denize atlamamak için, kendisini geminin direğine bağlatır. Sirenler önceleri kuş ve kadın birleşimi yaratıklar olarak betimlenirken, daha sonraları deniz kızları olarak anılmaya başlanacaklardır. Resim, bu anı betimler.
2- Penelope ve Talipleri
Penelope ve Talipler, 1912 yılında tamamlanmıştır. Troya Savaşı bitmesine rağmen, on yıl boyunca, Odysseus ülkesi İthake’ye dönememiştir. Bunun üzerine, İthake ve çevresindeki kentlerden soylu adamlar, kraliçe Penelope ile evlenmek için talip olmuştur. Penelope, adamlara, kayınbabası için diktiği kefen bitince evleneceğine söz vermiştir. Ancak, gündüzleri dokuduğu kumaşı, akşamları sökerek; talipleri üç sene boyunca oyalamıştır. Kurduğu düzen ortaya çıkınca, talipler, Penelope içlerinden birini seçene kadar, sarayı terk etmeyi reddetmişler ve Odysseus’un mallarını tüketmeye başlamışlardır. Odysseia destanının sonunda, Odysseus memleketine döner ve taşkın taliplerin hepsini öldürür. Resim, Penelope dokuma yaparken ona kur yapan talipleri betimlemektedir.
Ovidius’un ünlü eseri Heroides’te Penelope kocasını beklerken ona bir mektup yazar. Bu mektubu Heroides Özet yazımızda inceleyebilirsiniz.
3- Kirke Odysseus’a Kadeh Sunarken
Kirke, Odysseus’a Kupa İkram Ederken, 1891 yılında yapılmıştır. Denizlerde on sene boyunca sürüklenen Odysseus’un ünlü duraklarından biri Kirke’nin Aiaie Adası’dır. Kirke, tanrılar tarafından adaya sürgün edilmiş bir tanrıçadır. Adasını ziyarete gelen erkeklere ilaç karıştırılmış şarap ikram eder; sonra onlara değneği ile dokunarak hayvana dönüştürür. Odysseus, tanrı Hermes’in verdiği bir birki sayesinde Kirke’nin büyüsünden etkilenmez ve tanrıçayı tehdit ederek, çoktan hayvana dönüşmüş mürettabatını kurtarır. Kirke, Odysseus’a aşık olur ve onu bir sene adasında konuk eder. Odysseus memleketine dönmek istediğinde, kaderini öğrenebilmesi için onu yeraltı dünyasına yollar ve sonra aldığı bilgileri yorumlayarak, Odysseus’a dönüş yolu için tavsiyeler verir. Resim, Kirke’yi bir elinde ilaç karıştırılmış şarap diğer elinde değneğini tutarken betimlemiştir. Odysseus’un yansıması ise arkasındaki aynadan görülebilir.
4- Echo ve Narcissus
Echo ve Narcissus, 1903 yılında tamamlanmıştır. Echo, Zeus’un kaçamaklarına yardım ettiği için Hera tarafından cezalandırılan bir dağ perisidir. Sonsuz cezası, hep son söylenen sözü tekrarlaması olacaktır.
Narcissus doğduğunda, annesi kör bilici Tiresias’a oğlunun hayatı hakkında danışır. Bilici, çocuk kendisini keşfetmediği sürece uzun bir ömrü olacağını söyler. Bir gün Narcissus ormanda yürürken, dağ perisi Echo, delikanlıyı görür ve ona aşık olur. Narcissus, takip edildiğini anlayınca “Kim var orada?” diye sorar ve Echo, korkunç cezası yüzünden, “Kim var orada?” diye son cümleyi tekrar ederek yanıtlar. Sonunda Echo utancını yener ve Narcissus’un karşısına çıkar ama adam, periyi ters bir şekilde kovar. Echo, üzüntüyle “Narcissus bir gün aşık olursa, karşılık alamasın.” diye diler ve dağlara kaçar; orada yapayalnız yaşar.
İntikam tanrıçası Nemesis, Narcissus’un davranışını öğrenince, adamı cezalandırmaya karar verir. Bir gün av dönüşünde Narcissus, su içmek için kaynağa yaklaşır ve kendi yansımasını görür; ancak gördüğü yansımanın kendisi olduğunu anlamaz ve kendisine aşık olur. Kendisine duyduğu tutku o kadar derindir ki suyun kenarından ayrılamaz ve görüntünün kendisine aşık olmasını bekleyerek ömrünü tüketir. Daha sonra adama acıyan tanrılar, onu nergis çiçeğine dönüştürürler.
5- Phlyllis ve Demophon
Phyllis ve Demophon, 1905 yılında tamamlanmıştır.
Demophon, Atinalı prenstir ve Troya Savaşı dönüşünde, Trakya’da bir kente uğrar. Bu kentin prensesi Phyllis ve Demophon birbirine aşık olurlar ve onunla evlenir. Bir süre sonra, Atina Prensi Demophon, ülkesindeki işleri yoluna koymak için memleketine gitmek üzere kentten ayrılır. Phyllis, her gün kocasını kıyıda bekler ama kocası dönmez. Terk edildiğini anlayan Phyllis, üzüntüden bir ağaca kendini asarak intihar eder. Bedeninin gömüldüğü yerde, çiçeksiz badem ağacı çıkar. Demephon, karısının öldüğünü öğrenince hemen geri döner. Karısının intihar ettiği yerde büyüyen badem ağacının yanına gittiğinde, ağaç çiçek açar. Badem ağacının çiçek açması, baharın habercisidir.
Hikaye hakkında daha fazlasını Badem Ağacı Mitoloji – Trajik Bir Aşk yazısından öğrenebilirsiniz.
Ovidius‘un ünlü eseri Heroides’te Phyllis’in Demephon’a yazdığı mektup hakkında daha fazlasını buradan öğrenebilirsiniz.
6- Thisbe
Thisbe, 1909’da tamamlanmıştır. Bu hikaye, Romalı şair Ovidius‘un Metamorfozlar eserinde anlatılmaktadır. Babil’de yaşayan Thisbe, komşusu Pyramus’a aşık olur. Ancak bu iki aşığın aileleri birbirine düşmandır ve evlenmelerine izin vermezler. Genç aşıklar, evlerinin ortak duvarındaki çatlağı kullanarak iletişime geçerler. Birbirlerine aşklarını ilan ederler ve Ninus’un mezarının önünde buluşmak için anlaşırlar. Thisbe, Pyramus’tan önce buluşma yerine varmasına rağmen dişi bir aslanın yaklaştığını anlayınca, korku içinde kaçar. Koşarken peçesini düşürür. Pyramus geldiğinde, kızın peçesini bulur ve sevgilisinin öldüğünü sanar. Geç kaldığı için derin bir üzüntü duyar ve kılıcını kendisine saplayarak intihar eder. Biraz zaman geçtikten sonra geri gelen Thisbe, sevgilisinin cesedini bulur. Aynı kılıcı kullanarak Thisbe de intihar eder. İki aşığın kanları birbirine karışır. Aşıklar bir dut ağacının altında intihar etmişlerdir ve ağacın meyvesi, onların kanı ile kırmızıya dönüşür.
Resim, Thisbe’nin sevgilisi ile duvardaki çatlaktan konuştuğu anı betimler.
7- Apollon ve Daphne
Apollon ve Daphne, 1908 yılında tamamlanmıştır. Daphne, bir su perisidir. Tanrı Apollon, Eros’un ok atma yeteneği ile dalga geçince; Eros, Apollon’u Daphne’ye aşık eder. Daphne’yi ise başka bir ok ile vurarak, Apollon’dan nefret etmesini sağlar. Apollon, Daphne’yi kovalar ama Daphne sürekli kaçar. Sonunda, peri kızı babasına yardım etmesi için yalvarır ve babası, kızını defne ağacına döndürür. Apollon, üzüntü ile ağaçtan bir dal koparır ve defne dalını “kazanılan zaferlerin simgesi” yapar. Apollon, başında hep defne yapraklarından yapılmış tacı ile betimlenir.
8- Adonis’i Uyandırırken
Adonis’i Uyandırırken, 1899 yılında tamamlanmıştır. Suriye kralının kızı Myrrha, Afrodit’e yeterince tapınmaz. Bu yüzden aşk tanrıçası kıza öfkelenir ve kızın babasına aşık olmasını sağlar. Myrrha, dadısının yardımıyla, 7 gün 7 gece babası ile beraber olur. Son gün, Suriye kralı, beraber olduğu kişinin kızı olduğunu anlar ve öfkeyle kızını öldürmek ister. Tanrılar, Myrrha’ya acır ve kızı bir mersin ağacına döndürürler. Ağacın gövdesinden 9 ay sonra Adonis doğar. Afrodit, doğan çocuğu görür görmez aşık olur ve saklaması için Persephone’ye verir.
Ancak Persephone de zamanla büyüyüp yakışıklı bir delikanlıya dönüşen Adonis’e aşık olur. Bu iki tanrıça arasında rekabete yol açar ve araya Zeus girer. Zeus’un kararına göre, Adonis, dört ay yeraltında Persephone ile, dört ay yerüstünde Afrodit ile yaşayacaktır. Geriye kalan dört ayda ise istediği tanrıçayı seçebileceğini söyler. Afrodit’in büyüleri ile Adonis, aşk tanrıçasını seçer. Böylece, Adonis’in yeryüzüne çıkışı, baharı getirir. Ancak bir gün Adonis ormanda koşuyorken, bir yaban domuzu tarafından öldürülür. Onun ölümü, aşk tanrıçasını derinden etkiler. Üzüntüden güzelliği yitip gider. Durumun farkına varan ölümsüzler meclisi, Adonis’i diriltme kararı alırlar. Resim, Adonis’in dirilme yani uyanma anını betimler.
9- Flora ve Zephyros
Flora ve Zephyros, 1898’de tamamlanmıştır. Chloris, güzeller güzeli bir peridir. Ormanda dolaşırken, batı rüzgarı Zephyros onu görür ve aşık olur. Chloris, tanrıdan kaçar ve tanrı, periyi kovalar. Sonunda Zephyros, periyi yakalamayı başarır ve kıza tecavüz eder. Sonra onunla evlenir. Kocası, eşi için bir bahçe yapar ve içini çiçeklerle doldurur. Böylece, peri, baharın tanrıçası olur. Chloris, Latince’de Flora olarak bilinir. Resim, Chloris’in kaçırılma anını betimler.
10- Hylas ve Periler
Hylas ve Periler, 1896 yılında yapılmıştır. Hylas, ünlü kahraman Herakles’in yaveridir. Argonotlar Seferine Herakles ile birlikte katılır. Misya’da (Balıkesir) mola verdiklerinde, Hylas, Herakles’e sofra hazırlar ve su getirmek için yola koyulur. Bir pınar keşfeder ancak pınarın perileri Hylas’a aşık olurlar ve onu kaçırırlar. Hylas, perilerden biri ile evlenir. Ama bu olay, Herakles’in Argonotlar Seferi’nden ayrılmasına sebep olur.
Hylas hakkında ayrıca Theokritos’un Hylas isimli şiirine göz atabilirsiniz.
11- Jason ve Medea
Jason ve Medea, 1907’de tamamlanmıştır. Jason, hakkı olan tahtı alabilmek için, Altın Postu, Kolkhis (Gürcistan) ülkesinden getirmek ile görevlendirilmiştir. Argo isimli gemisi ve Yunanistan’ın ünlü kahramanları ile Jason, yolculuğa çıkar. Çeşitli maceralar sonunda, Kolkhis’e varır. Ancak ülkenin kralı Aietes, eğer burnundan ateş püskürten boğalar ile tarlayı sürüp, birer askere dönüşen ejder dişlerini gömüp, sonra postu koruyan ejderhayı yenerse, postu alabileceğini açıklar. Kralın kızı Medea, güçlü bir büyücüdür ve Jason’a aşık olur. Bu yüzden, Jason’a yardım eder ve babasına ihanet eder. Resimde Medea, Jason’un zorlu görevleri tamamlamasını sağlayacak iksiri hazırlamaktadır.
12- Naiad
Naiad, 1893 yılında tamamlanmıştır. Naiadlar, su perileridir. Pınarlar, denizler, nehirler vb. yerlerde yaşarlar. Mitolojik hikayeler, bir çok naiadın öyküsü ile doludur. Argonotlar Seferi esnasında, Herakles’in yaveri Hylas, naiadlar tarafından kaçırılır. Bu an, John William Waterhouse’un Hylas ve Periler isimli tablosunda betimlenmiştir. Aşağıdaki Naiad resmi, Hylas ve Periler tablosunun başlangıcı gibidir. Hylas, pınarın kenarında uyurken, peri tarafından keşfedilir. Perilerin kalpleri, Hylas’ı suyun derinliklerine çekme isteği ile dolup taşar.
13- Siren
Siren, 1990 yılında tamamlanmıştır. Sirenler, mitolojik yaratıklardır. Erken mitolojide kuş ve kadın birleşimi olarak betimlenirken, daha sonra deniz kızları olarak da betimlenmişlerdir. Genellikle denizdeki kayalık bölgelerde bulunduklarına ve ezgileri ile denizcileri bu kayalıklara çekerek, ölümlerine sebep olduğuna inanılır. Müzikleri büyüleyicidir, tıpkı kayalara çarpan rüzgarın sesi gibi. Homeros’un Odysseia destanında, sirenler Odysseus’u kayalıklara sürüklemeye çalışır ama Odysseus tayfasının kulaklarını balmumu ile tıkadığı için tayfalar sirenlerin sesinden etkilenmezler.
Resimde, bir kazazede görülmektedir ve kayalığın üzerine oturmuş güzel bir siren vardır. Siren, koyu renkli saçları ile 19. yüzyılın femme fatale kadın betimlemesine uyar. Yüzü ifadesizdir. Kazazedeye yardım edip etmeyeceği belirsizdir. Bacaklarının alt kısmı pullarla kaplanmıştır.
14- Hamadryad
Hamadryad, 1895 yılında tamamlanmıştır. Hamadryad, ağaçlarda yaşayan perilerdir. Bu kompozisyonda, ormanda flüt çalan çocuk, görünüşe göre, bir perinin yakınında olduğundan habersizdir. Peri ise, çocuğundan varlığından haberdar ve onun müziğini dinlerken, çocuğu izlemektedir. Çocuk muhtemelen bir satirdir. Yani alt tarafı keçi, üst tarafı ise insan olan mitolojik bir yaratıktır.
15- Pandora Kutuyu Açarken
Pandora, 1898 yılında tamamlanmıştır. Hesiodos, ünlü eseri Theogonia‘da, Pandora’dan sık sık bahseder. Prometheus, insanlara ateşi armağan edince, Zeus, hem insanlardan hem de Prometheus’tan intikam almak ister. Hephaistos’a bir kadın yaratmasını emreder ve tanrılar, yeni yaratılan kadına çeşitli armağanlar verir. Pandora ismi, “tanrıların armağanı” anlamına gelir. Ardından, Prometheus’un kardeşi Epimetheus’a Pandora’yı eş olarak gönderirler. Ayrıca, Pandora’ya armağan olarak bir kutu verirler ve bu kutuyu açmamasını isterler. Ne yazık ki, Pandora, merakına yenik düşer ve kutuyu açar. Kutunun içinden çıkan bütün kötülükler dünyaya yayılır. Pandora, korkuyla kutuyu kapatır, içinde bir tek umut kalır.
16- Psyche Altın Kutuyu Açıyor
Psyche Altın Kutuyu Açıyor, 1903 yılında tamamlanmıştır. Psyche, Milet kralının üç kızı arasında en güzelidir. Güzelliği ülke sınırlarını aşar, herkes ona hediyeler gönderir. Kızın güzelliğini kıskanan Afrodit, oğlu Eros’tan, kızı bir canavara aşık etmesini ister. Kral bu esnada, kızı için bir kahine danışır ve kahin, kızını bir dağın tepesine götürmesini, oradan kocasının alacağını bildirir. Kral, söyleneni yapar. Eros kızı görünce aşık olur ve kızı alıp sarayına götürür. Psyche’ye asla yüzünü göstermez ve kimliğini gizler.
Kızdan aşkı ile yetinmesini talep eder ve onunla hep karanlıkta beraber olur. Aradan zaman geçer ve Psyche, ailesini özlemeye başlar. Kocasından, ailesini görmek istediğini söyleyince, Eros, görüşmelerine izin verir. Ancak kız kardeşleri, Psyche’nin yaşadığı sarayı görünce kıskanırlar ve kocası eğer bir canavarsa, çocuklarının da canavar olabileceğini söyleyerek, onu kışkırtırlar. Sonunda Psyche, kocasını görmeye karar verir ve bir akşam o uyurken kandil yakarak yüzüne bakar. Eros’un güzelliği karşısında büyülenir. Ancak elinde tuttuğu kandilden birkaç damla, adamın üstüne düşünce, Eros uyanır. Karısının ihanetine öfkelenir ve sarayı terk eder.
Psyche, çok üzülür ve yana yakıla kocasını aramaya başlar. Sonunda, Afrodit’e gider ve kendisine yardım etmesini ister. Afrodit hala kıskançlık duymaktadır ve kıza zorlu görevler verir. Son görevi, Pandora’nın kutusunu getirmektir. Psyche, bütün görevleri başarı ile yerine getirir ama Pandora’nın kutusunu getirirken, kutuyu açma isteği ile baş edemez. Sonunda kutuyu aralar ve içinden derin uyku çıkar. Eros, derin uykuya dalan Psyche’yi görür ve onu uyandırmaya çalışır, başaramaz. Zeus’a gidip, onun yardımını ister. Zeus kızı uyandırır ve ölümsüz yapar. Tanrıların huzurunda evlenen Psyche (Ruh) ve Eros (Aşk)’un Hedone (Haz) isimli bir kızları olur.
Resim, Psyche’nin kutuyu aralama anını betimler.
17- Uyku ve Kardeşi Ölüm
Uyku ve Kardeşi Ölüm, (Sleep and the Half Brother Death) 1874 yılında yapılmış ünlü bir eserdir. Hesiodos’un Theogonia’sine göre, Uyku (Hypnos) ve Ölüm (Thanatos), Gece’nin (Nyx) çocuklarıdır.
Ressam, 1852’de önce annesini sonra iki erkek kardeşini tüberküloz yüzünden kaybeder. Bu olay, ressamı perişan eder ve duyguları resmine yansır. Önde ışığın vurduğu kardeş Uyku’yu temsil ederken, arkada gölgede kalan kardeş Ölüm’ü temsil eder.
18- Periler, Orfeus’un Kafasını Buluyor
Periler, Orfeus’un Kafasını Buluyor, 1990’da tamamlanmıştır. Orfeus, çok ünlü bir müzisyendir. Ezgileri, canlı ve cansız bütün varlıkları etkiler. Eurydice isimli bir peri ile evlenir ancak Eurydice, kırlardan koşarken bir yılan tarafından sokularak ölür. Orfeus, üzüntüden çıldırır ve karısını geri getirmek için yeraltı dünyasına iner. Müziği ile Persephone’u etkiler ve tanrıça, yeraltından çıkana kadar geriye bakmaması şartı ile karısını diriltmesine izin verir. Orfeus, merakına yenik düşer ve yeraltından çıkmadan geriye dönüp bakar. Böylece, karısını sonsuza kadar kaybeder. Kederden, üzüntülü müzikler yapar ve herkesten uzaklaşır. Bir gün Dionysos’un takipçisi esrik kadınlar topluluğu olan Maenadlar ile karşılaşır ve kadınlar, Orfeus’u parçalayarak öldürür. Orfeus’un kafası, nehirde süzülerek Lesbos’a kadar (Midilli Adası) gider ve kafa, şarkı söylemeye devam eder.
19- Danaides
Danaides, 1906 yılında tamamlanmıştır. Mısır kralı Belus’un Danaos ve Aigyptos adında iki oğlu vardır. Danaos, Libya Kralı olurken; Aigyptos, Mısır kralı olur. Danaos’un elli kızı, Aigyptos’un ise elli oğlu vardır. Aigyptos, Danaos’a çocuklarını evlendirmeyi emreder ancak Danaos, bu evliliğe karşı olduğu için bir gemi inşaa eder ve kızlarını alarak, Yunanistan’da Argos kentine sığınır. Aigyptos, kardeşinin kaçmasına öfkelenir ve oğullarını alarak Argos’a gider. Savaş çıkmasından çekinen Danaos, kızlarının evlenmesine izin verir. Ancak evlendikleri gece, kızlarının, kocalarını öldürmelerini emreder. 50 kızının 49’u babasının emrini yerine getirir. İçlerinden bir tanesi, kocasının bekaretine gösterdiği saygı yüzünden, kocasını öldürmez.
Danaos’un elli kızı Danaides olarak adlandırılır. Kocalarını öldürmenin cezası, ölümsüzler tarafından kesilir. Danaides, sonsuza kadar, dibi delik olan havuzu doldurmaya çalışır. Resim, Danaides’in sonsuz işkencesini betimler.
20- Danae
Danae, 1892’de tamamlanmıştır. Danae, Argos kralı Akrisios’un kızıdır. Akrisios, bir kahine danıştığında, kızından doğacak olan bir erkek çocuk tarafından öldürüleceğini öğrenir. Korku ile kızını zindana kapatır. Ancak çoktan Danae’ye aşık olan Zeus, altın yağmur damlası olarak kızın zindanına sızar ve onunla beraber olur. Bu birliktelikten ünlü kahraman Perseus doğar. Kızını ve torunu keşfeden kral, onları bir sandığa kapatarak denize atar. Perseus ve annesi Danae’yi bir denizci kurtarır. Resim, bu sahneyi betimler.
21- Büyülü Daire
Büyülü Daire, John William Waterhouse’un 1886 yılında yaptığı Ön-Rafaelit tarzındaki iki yağlı boya tablonun adıdır. Resimler, bir cadı ya da büyücüyü, törensel büyüsü için ritüel bir alan yaratmak amacıyla ateşten bir büyülü daire çizmek için bir asa kullanırken tasvir etmektedir.
Waterhouse’a özgü bir tarzda, ana karakter tuvalin ortasına yerleştirilmiş yalnız bir kadın figürüdür. Etraftaki manzara tam olarak gerçek değilmiş gibi pusludur ve arka plandaki figürler ancak yakından incelendiğinde fark edilebilir, bu da cadının kasıtlı olarak tek önemli imge olmasını sağlar.
