İlyada Destanı, Homeros tarafından yazılmıştır ve Troya Savaşı’nın elli bir gününü konu alır. Troyalı prens Paris, dünyanın en güzel kadını Spartalı Helen’i kaçırınca, Yunanistan’daki şehir devletleri Sparta kralı Menelaos ve kardeşi Miken Kralı Agamemnon çevresinde birleşerek, Troya’ya savaş ilan ederler. Ancak savaş düşündükleri kadar kısa sürmez. Dokuz senenin sonunda, hala ne Troya tarafı ne de Akhalar yani Yunanlılar galip gelebilmiştir. Bu süre sırasında, Yunanlılar sadece Troya’ya değil; çevrede Troya’yı destekleyen Anadolu illerine de saldırarak yağmalar. Yıktıkları kentlerden köle olarak aldıkları soylu kadınları ise Yunan komutanlar kendi aralarında paylaşırlar. Yunan ordusunun en güçlü komutanı Phthia prensi Akhilleus iken, Troya ordusunun en güçlü komutanı Troya prensi Hektor’dur.
Hikaye bu ya, bir kehanete göre eğer Akhilleus, Hektor’u öldürürse; Akhilleus da kısa süre sonra ölecektir.
İlyada, savaşın dokuzuncu yılından itibaren sadece elli bir günü konu alır. Homeros, uzun uzun olayları anlatır, kimin kimi öldürdüğünü, kimin kime nasıl yanıt verdiğini ya da meydan okuduğunu… Dahası, karakterler bazen bilinen mitolojik öykülerden örnek vererek ya da geçmişte yaşadıklarından bahsederek konuşmalar yaparlar. Bu yüzden, günümüze kadar ulaşmış birçok mitolojik öykünün bir versiyonunu da Homeros anlatmıştır.
Kitabın bölüm bölüm özetine geçmeden önce, ana karakterleri kısaca tanıyalım.
Yunan Komutanları
İlyada Destanında, çok sık bahsedilen ünlü Yunan komutanları aşağıda sıralanmıştır.
Agamemnon, Akhaların komutanı ve Miken kralıdır. Sparta kralı Menelaos’un abisidir. İlyada destanın başında, açgözlülüğü yüzünden Akhilleus ile arasını bozacak ve savaşı kaybetmekle yüz yüze gelecektir.
Menelaos, Sparta Kralıdır ve Helen’in kocasıdır. Karısı kaçırılınca abisi Agamemnon’dan yardım istemiş, bunun üzerine ikisi birlikte Yunan ordusunu toplamıştır.
Akhilleus, Phthia prensidir. Annesi bir deniz tanrıçası olan Thetis’tir. Savaşta en üstün komutandır. Herkes ondan korkar. İlyada Destanı, Homeros’un ilham perilerine seslenerek, Akhilleus’un öfkesini anlatmasını istemesiyle başlar.
Patroklos, Akhilleus’un dostudur. Onunla birlikte aynı çadırda kalır ve yaverliğini yapar. İlyada’da Patroklos ve Akhilleus’un ilişkisi hakkında detaylı bilgi verilmez.
Odysseus, İthake kralıdır. Troya Savaşı’na mecburiyetten katılmıştır. Cin fikirlidir, kurnazdır. Fikirleri ve planları ile Yunan ordusuna destek olur. Athena’nın favorisidir, bu yüzden ona hep yardım eder. İlyada’da önemli rol oynadığı gibi, Homeros’un ikinci destanı Odysseia, tamamen Odysseus’u ve onun geri dönüş yolculuğunu konu alır.
Diomedes, Argos kralıdır. Zeki bir adam olduğu için Athena’nın favorisidir, bu yüzden tanrıçanın yardımını sık sık alır. Afrodit ve Ares’i yaralar, kısacası tanrılara bile kafa tutar.
Aias, Akhilleus’un kuzenidir ve Akhilleus’tan sonra Yunan ordusundaki en güçlü komutandır.
Nestor, Pylos kralıdır ve ordudaki en yaşlı komutandır. İlyada destanında, sık sık anılarını anlatır ve diğerlerine tavsiyelerde bulunur.
TRUVA Komutanları
İlyada Destanı’nda Troya ordusu tarafında savaşan ünlü komutanlar aşağıda sıralanmıştır.
Hektor, Troya prensidir ve Troya ordusunun en güçlü askeridir. Paris’e, Helen’i kaçırdığı için kızgındır. Sık sık tanrılar tarafından aldatılır ve kibre kapılır.
Paris, Troya prensidir, Helen’i kaçırdığı için savaşa sebep olmuştur. Okçudur ama yüz yüze savaşta genelde başarısız olur.
Aeneas, Afrodit ve bir Troya prensinin oğludur. Troya tarafındaki güçlü askerlerden biridir. İlyada Destan’ında onun geleceğinden pek sık bahsedilmez ama Troya düştükten sonra, kaçmayı başaracak sayılı Troyalıdan biri olacak ve Roma uygarlığını kuracaktır.
Sarpedon, Zeus’un oğludur ve Likya kralıdır. Anadolu kökenli olduğu için Troya tarafını destekler.
Priamos, Troya kralıdır. Bir sürü çocuğu vardır ve İlyada Destanı’nda çoğu çocuğu savaş esnasında, Akhilleus tarafından öldürülür. Yine de en sevdiği oğlu Hektor’dur. İlyada Destan’ının sonunda görüleceği gibi, Hektor’un cesedini Akhilleus’tan geri alabilmek için düşman karargahına sızacak kadar gözüpektir.
1. Kitap
Yunan komutanları yağmaladıkları şehirlerden kadınları cariye olarak almıştır. Agamemnon’un cariyesinin babası, Apollon rahibidir. Yunan karargahına gelir ve değerli hediyeler karşılığında kızını geri ister. Agamemnon ters bir şekilde adamı reddedince, rahip Apollon’un yardımını ister ve tanrı, Yunan ordusuna veba salgınını gönderir. Böylece ordu kısa sürede kırılmaya başlar. Sonunda hangi tanrıyı gücendirdiklerini öğrenmek için kahine danışırlar. Kahin, Agamemnon’un kızı babasına teslim etmesi ve Apollon’a kurbanlar adaması gerektiğini salık verir. Ancak Agamemnon,komutanların komutanı olduğunu, bu yüzden cariyesiz kalamayacağını belirterek; cariyesini teslim etmesinin karşılığında, Akhilleus’un cariyesini ister. Akhilleus, Agamemnon’un aç gözlülüğü karşısında öfkelenir ve onun için savaşmayı reddeder. Böylece, Agamemnon, Akhilleus’un cariyesini alır, kendi cariyesini ise babasına teslim eder. Ardından gereken kurbanları vererek veba salgınını önler. Fakat, öfkeden gözü dönmüş Akhilleus, deniz kıyısına gider ve ağlayarak annesi Thetis’i çağırır. Tanrıça, oğlunun ömrünün kısa olduğunu bildiğinden yüreği yanar ve ona yardım edeceğine söz verir. Zeus, ziyafetten döndüğünde, Thetis ona geçmişte yaptığı iyiliği hatırlatır ve oğluna yardım etmesi için yalvarır. Zeus, Akhilleus savaşmadığı sürece Yunanlıların yenileceğine, böylece Akhilleus’un intikamını alacağına söz verir. Fakat, Yunanlıları destekleyen Hera, Zeus’un verdiği sözden hoşnut değildir.
2. Kitap
Zeus, Agamemnon’a yalancı bir düş göndererek Troya’yı alacağını bildirir. Agamemnon, ordusunu test etmek ister ve isteyenin dönebileceğini söyler. Dokuz yıldır savaşmaktan bıkan ordunun, karargahı terk etmek için can attıklarını fark eder. Sonunda, geri dönmeye çalışanlar durdurulur ve savaş düzenine geçilir. Ardından Homeros, uzun uzun Yunan birliklerinin ve Troya birliklerinin nereden ve kaç gemi ile geldiklerini anlatır.
3. KİTAP
Troya ve Yunan ordusu karşı karşıya gelir. Paris, Menelaos’a teke tek dövüşmeyi ve kazananın Helen’i alıp evine götürmesini önerir. Menelaos kabul eder. Olan biteni surlardan izleyen Troya kralı Priamos, Helen’i çağırır ve ona Yunan komutanların kim olduğunu teker teker sorar. Helen de hepsini tanıtır. Ardından Menelaos ve Paris dövüşe başlar ama Paris, Menelaos’a karşı kaybetmek üzereyken, Afrodit, Paris’i savaş meydanından kaçırır ve Troya sarayındaki odasına götürür. Helen, Paris’ten nefret etmektedir. Hem Paris’e hem de onu aşık eden Afrodit’e çıkışır.
4. KİTAP
Olimpos’ta Yunanlıları destekleyen Hera ve Athena ile Troya’yı destekleyen Zeus arasında sözlü tartışma çıkar. Sonunda savaşı başlatmak için Athena yeryüzüne girer. Troya ve Yunan ordusu, Paris’in ani yok oluşundan sonra beklemededir. Athena, bir askeri kandırır ve saldırıyı başlatır. Böylece savaş başlar.
5. KİTAP
Yunanlılar ve Troyalılar arasında kanlı savaş detayları ile anlatılır. Yunan komutanı Diomedes, Troya komutanı Aeneas ile karşılaşır ve Aeneas’ı yaralar. Afrodit, oğlu Aeneas’ın yaralandığını görünce onu kurtarır. Ancak Athena’nın yönlendirmesi ile Diomedes, önce Afrodit’i sonra Ares’i yaralar. Afrodit, acı içinde annesi Dione’nin yanına gider ve tedavi edilir. Ares, yaralandıktan sonra Olimpos’a gider ve Athena’yı Zeus’a şikayet eder. Ama Zeus, Ares’in huylarından nefret ettiği için, kızı Athena’yı savunur.
6. KİTAP
Hektor, Paris’i aramak için Troya’ya döner ve annesine, Athena’ya sunular yapmasını söyler. Bu esnada Diomedes ve Troya komutanı Glaukos karşılaşır ama birbirlerine çatarken, aile dostu olduklarını öğrenirler. Bu yüzden savaşmak yerine, silahlarını değiş tokuş ederek ayrılırlar. Hektor, Paris’i ararken karısı ve henüz bir bebek olan oğluyla karşılaşır. Karısı, kalması için Hektor’a yalvarır ama Hektor, korkak davranmayı reddeder. Paris ile Hektor buluşur ve savaşa geri dönerler.
7. KİTAP
Troyalıları destekleyen Apollon ile Yunanlıları destekleyen Athena, savaş meydanında karşılaşır. Savaşı, bugün için bitirme konusunda anlaşırlar. Bunun üzerine, Hektor, Yunan komutanlara teke tek dövüş için meydan okur. Yunanlılar kura çekerler ve Aias çıkar. Hektor ile Aias dövüşe başlar ve birbirlerine üstün gelemezler. Böylece birbirlerine hediye verip, savaşı bugünlük bitirme kararı alırlar. Troya sarayında, Helen’i ve yanında getirdiği malları geri vermek üzerine meclis tartışır. Paris, Helen’i vermeyi reddeder ama mallarını ve daha fazlasını vermeyi teklif eder. Ayrıca, ölüleri yakmak için savaşa ara verilmesi gerekmektedir. Ertesi gün, bir haberci Yunan karargahına gönderilir. Haberci, savaşa ara verme talebini ve malları iade ederek savaşı bitirme önerisini paylaşır. Birincisi kabul olur, ikincisi olmaz. Yunanlılar ölüleri toplarken, bir yandan karargahın önüne bir duvar yaparlar ve hendek çekerler.
8. KİTAP
Zeus, savaşın yönetimini eline alır ve İda Dağı’ndaki Gargaros Tepesine yerleşir. Savaş tekrar başlar ama Zeus, üstünlüğü Troyalılara verir. Agamemnon, komutanlarını savaşmaları için cesaretlendirir. Athena ve Hera, Yunanlıların kaybetmesine üzülür ve müdehale etmek isterler ama Zeus, onları engeller. Gece çökünce, savaş durur. Hektor, Yunan karargahına yakın bir yere konuşlanır. Yunanlıların gece kaçmasını istemez, çünkü bir daha dönmemeleri için onları tamamen yenmek ister.
9. KİTAP
Kaybeden Yunanlılar toplantı yaparlar ve Akhilleus’u savaşa dönmeye ikna etmek için elçi göndermeye karar verirler. Cin fikirli Odysseus, Akhilleus’un kuzeni Aias ve öğretmeni, Akhilleus’un barakasını ziyaret ederler. Agamemnon’un cömert hediyeler vereceğini ve kızı iade edeceğini söylerler. Ama Akhilleus’un öfkesi dinmememiştir ve savaşmayacağını bildirir. Böylece elçiler eli boş dönerler.
10. KİTAP
Agamemnon’u uyku tutmaz ve gece kurultayı düzenler. Böylece, Diomedes ve Odysseus’un Troya karargahına sızarak, bilgi alması konusunda hemfikir olurlar. Bu esnada, Troya karargahında Hektor da Yunan ordusuna sızması için bir casus aramaktadır. Dolon, Akhilleus’un atları karşılığında, görevi kabul eder. Yunan casusları Diomedes ve Odysseus, Troya casusu Dolon ile yolda karşılaşırlar. Dolon’u yakalarlar ve Trakya’dan Resos’un, Hektor’a yardıma geldiğini öğrenirler; sonra Diomedes, Dolon’u öldürür. Odysseus ve Diomedes, Athena’nın yönlendirmesi ile Troya ordusuna sızarlar. Uzun yoldan geldiği için Resos ve adamları dinlenmeye çekilmiştir.Diomedes ve Odysseus, Resos ve adamlarını uyurken öldürür; ardından Resos’un atlarını çalarak, Yunan karargahına dönerler.
11. KİTAP
Ertesi gün savaş tekrar başlar. Zeus, savaşı yönetmektedir; diğer tanrılar ise Zeus’a öfkelidir. Önce Agamemnon, ardından Odysseus savaşırken yaralanır.Sonra, ordunun şifacısı Makhaon yaralanır. Böylece, komutanlar Yunan karargahına dönmek zorunda kalır. Aias ve Hektor tekrar karşılaşır ama Aias korkar ve kaçar. Akhilleus, dönen yaralıları görünce, arkadaşı Patroklos’u bilgi alması için gönderir. Patroklos, yaralı komutanlara çok üzülür ve şifacılığı bildiği için onları tedavi etmeye koyulur. Yaşlı Nestor, Patroklos’a, Akhilleus’un zırhını giyip askerlerini alarak savaşmayı önerir. Akhilleus’un savaşa döndüğünü düşünerek, Troya ordusunun gerileceğini belirtir. Patroklos, fikri beğenir ve Akhilleus’a ileteceğini söyler.
12. KİTAP
Troyalılar, Akhaların yaptığı duvara saldırır. Likyalı komutanlar Sarpedon ve arkadaşları, duvarda oyuk açmayı başarır. Kanlı çatışma tüm hızıyla devam eder. Hektor, orduyu cesaretlendirir ve
13. KİTAP
Hektor, duvarı aşıp gemilere doğru ilerleyince Zeus, savaşı gözlemeyi bırakır. Yunanlıları destekleyen Poseidon, savaşa dahil olur ve Yunanlıları destekler, onları yüreklendirir. Aiaslar, Yunan ordusunu savunurlar ama Troya ordusu ilerlemeyi başarır.
14. KİTAP
Kaybeden Yunanlılar tedirgindir. Agamemnon, komutanlara dönmeyi teklif eder ama öteki komutanlar bu fikre şiddetle karşı çıkar. Poseidon, Agamemnon’u yüreklendirir. Hera, Poseidon’un destek verdiğini görünce sevinir. Odasına gider, süslenir püslenir. Sonra, Afrodit’ten büyülü memeliğini ödünç alır. Zeus’un yanına Gargaros Tepesi’ne gitmeden önce, Uyku tanrısını bulur ve Zeus’u uygun an geldiğinde uyutmasını ister. Baştan çıkarıcı bir güzellikle Zeus’u karşısına çıkınca, Zeus dayanamaz. Çevrelerini bulut ile örterek Hera ile sevişir. Uyku hemen ardından Zeus’u uyutur. Hera, Poseidon’a haber gönderir. Böylece, Poseidon, gönlünce Yunan ordusunu desteklemeye başlar. Aias, Hektor’a fırlattığı bir taş ile onu yaralar.
15. KİTAP
Zeus uyandığında, Troyalıların kaybettiğini görür ve Hera’ya öfkelenir. Poseidon’a hemen savaştan çekilmesi için tehdit eden bir haber gönderir. Apollon’u ise Hektor’un yanına destek vermesi için gönderir. Böylece Troyalılar, Apollon’un desteği ile bir kez daha kazanmaya başlarlar. Patroklos, Yunanlıların yeniliyor olmasına çok üzülür ve Akhilleus’u kışkırtmaya karar verir. Öte yandan, Hektor, gemilere kadar ilerler; fakat Aias canla başla gemileri koruduğu için, Troya ordusu, bir türlü gemileri yakamaz.
16. KİTAP
Patroklos, ağlayarak Akhilleus’un yanına gider ve bütün komutanların yaralandığını anlatır. Fakat, Akhilleus’un öfkesi hala dinmemiştir. Bunun üzerine Patroklos, onun silahlarını kuşanıp, askerleri ile savaşa katılmayı; Troyalılara göz dağı vermeyi teklif eder. Akhilleus, Troyalıların gemileri ateşe vermelerini engellemek için gitmesine izin verir. O esnada Hektor, gemilerden birini ateşe vermeyi başarır. Akhilleus ateşi görünce, Patroklos hemen hazırlanır. Patroklos savaşa dahil olur olmaz yanan gemiyi söndürür ve Troyalıları hendek ile duvar arasına sıkıştırarak öldürmeye başlar. Patroklos, Likyalıların komutanı Sarpedon ile karşılaşır. Zeus, Sarpedon’un ölmesini istemez ama Hera, savaşta her tanrının bir oğlu olduğunu, bu yüzden adaletli davranması gerektiğini hatırlatır. Böylece, Patroklos, Sarpedon’u öldürür. Zeus, oğlu Sarpedon’un ölü bedenini Likya’ya gönderir. Patroklos, Akhilleus’un öğütlerini unutup Troyalıları kovalamaya başlar ve sonunda Hektor ile karşılaşır. Apollon, Sarpedon’a vurunca, Sarpedon bayılır. Sonra kafasındaki tolgayı Hektor’a verir. Hektor, Akhilleus’un tolgasını zaferle takar ve Patroklos’u öldürür.
17. KİTAP
Patroklos’un cesedi üzerinde savaş devam eder. Hektor, Patroklos’un üzerinden Akhilleus’un silahlarını soymayı başarır. Troyalılar, Yunanlıları püskürtmeyi başarır; fakat Yunanlılar Patroklos’un bedenini kurtarırlar. Kara haber Akhilleus’a verilir.
18. KİTAP
Akhilleus, Patroklos’un öldüğünü öğrenince üzüntüden çıldırır. Herkes Patroklos’u çok sevdiği için, onun ölümüne üzgündür. Akhilleus, ağlayarak deniz kıyısına gider ve annesini çağırır. Artık Akhilleus için yaşamak anlamsızdır, bu yüzden Hektor’u öldürecek ve kaderine razı olacaktır. Thetis, Hephaistos’a silah yaptırıp döneceğine söz verir. Akhilleus, silahları olmadığı için savaşa giremez ama hendeğe giderek Troyalılara kendisini gösterir. Böylece, Troyalılar Akhilleus’un savaşa döneceğini anlar ve kokar. Gece çökünce, savaşa ara verilir. Troyalı komutanlar, Hektor’a surları dönmeyi teklif eder ama Hektor kabul etmez. O esnada, Thetis, Hephaistos’un sarayına gider ve oğlu için silahlar yapmasını ister. Hephaistos görkemli silahları hazırlayıp Thetis’e teslim eder. Thetis de silahları alıp oğlunun yanına döner.
19. KİTAP
Akhilleus silahları kuşanır. Patroklos’u, Hektor’u öldürmeden gömmeyi kabul etmez. Annesi, cesedi o zamana kadar koruyacağına söz verir. Yunan komutanlar toplanır. Agamemnon, çılgınlık ettiğini belirtir ve özür diler. Akhilleus’un artık tek istediği şey savaşmaktır. Ama Odysseus önce herkesin yemek yemesi gerektiğini söyler. Yemek yerler, bir yandan Patroklos’u anarlar.
20. KİTAP
Zeus, ölümsüzleri çağırır ve herkesin istediği tarafı destekleyebileceğini belirtir. Böylece tanrılar ve tanrıçalar yeryüzüne inerler ve tuttukları tarafın cephesine geçerler. Akhilleus, Aeneas ile karşılaşır. Ama Yunanlıları destekleyen Poseidon, Akhilleus’un Aeneas’ı öldürmesine gönlü razı gelmez ve Aeneas’ı kaçırır. Akhilleus birçok kişiyi öldürerek Hektor’a ulaşır ama tam saldıracakken, Apollon, Hektor’u kaçırır. Böylece öfkeli Akhilleus, birçok Troyalıyı öldürmeye devam eder.
21. KİTAP
Akhilleus’un öldürdüğü Troyalılar yüzünden Skamandros ve Simoeis ırmakları dolup taşar. Skamandros Nehir tanrısı öfkelenir ve Akhilleus’a saldırır. Bunun üzerine Hephaistos da Skamandros’u ateşleri ile kurutur. Böylece Skamandros, Akhilleus’un peşini bırakır. Kavga, Olimposlular arasına sıçrar. O esnada Akhilleus, Troyalıları surlara kadar sürer. Troya ordusu bozulur ve hayatta kalanlar surlara sığınmak için koşarlar.
22. KİTAP
Hektor, surların içine girip girmemekte kararsız kalır. Babası Priamos ile annesi Hekabe, Hektor’a içeri girmesi için yalvarır. Hektor bir yandan kaçmak bir yandan savaşmak ister. Böylece Akhilleus, Hektor’un peşine düşer. Zeus, teraziyi kaldırır ve Hektor’un ölümü ağır basar. Böylece Athena’ya istediğini yapabileceğini söyler. Athena, Hektor’un kardeşi kılığına girer ve birlikte Akhilleus’a karşı savaşmayı teklif ederek, Hektor’u kandırır. Böylece Hektor, kaçmayı bırakır ve Akhilleus’un karşısına çıkar. Hektor, ölenin cesedini ailesine vermeyi teklif eder ama Akhilleus kabul etmez. Böylece ikisi arasında dövüş başlar ve Akhilleus, Hektor’u öldürür. Sonra, Hektor’un üzerinden silahları soyar. Sonra Hektor’un cesedini arabasına bağlayıp sürükleyerek götürür.
Hektor’un ailesi, surların üzerinden oğullarını ölümünü görür ve kendilerini parçalar. Hektor’un karısı kara haberi alır ve oğlunun yetim kalmasına ve kocasının ölümüne ağlar.
23. KİTAP
Akhilleus, Patroklos için cenaze töreni düzenler. Yakaladığı on iki Troyalı genci, Patroklos’un iki köpeğini öldürüp yığının üzerine atar. Yanına bal ve zeytinyağı küpleri yığar. Sonra hepsini ateşe verir. Hektor’un cesedini köpeklere yedirmek ister ama tanrılar buna izin vermez. Hektor’un cesedine kötü muamele göstermesine rağmen, tanrılar cesedi korurlar. Akhilleus, sabaha kadar ağıt yakar. Ertesi gün Patroklos’un cenazesi için oyunlar düzenler. Türlü türlü ödüller koyup, at arabası yarışı, koşu, güreş gibi oyunlar oynatır.
24. KİTAP
Akhilleus, her gün Patroklos’un mezarının çevresinde Hektor’un cesedini sürükleyerek dolaştırır ama cesede zarar veremez. Apollon, Hektor’un cesedine yapılan muameleye kızar ama Yunanlıları destekleyen Athena ve Hera, Hektor ile Akhilleus’un bir olmadığını belirtir. Böylece, Zeus bir plan yapar. Thetis, Akhilleus’u cesedi vermeye ikna edecektir. Hermes de Hektor’un babası Priamos’un, yanına değerli armağanlar alarak Akhilleus’un barakasına gitmesine yardım edecektir. Plan yürürlüğe konulur. Priamos, yanına hiç kimseyi almadan gizlice Yunan karargahına sızar ve Akhilleus’un barakasına gider. Ondan ağlayarak oğlunu ister. Akhilleus, sonunda kabul eder. Hektor’a dokuz gün boyunca cenaze töreni düzenlenmesi, bu yüzden de savaşa ara verilmesi konusunda anlaşırlar. Priamos, Hektor’un cesedini Troya’ya götürür. Onun için herkes ağıt yakar ve cenaze töreni hazırlıklarına başlarlar.
Kaynak için tıklayınız.
