İlluyanka Miti: Hitit Mitolojisinde Yılan

Share the article 👇

İlluyanka Miti, Hitit mitolojisinde bir ejder olan İlluyanka ve fırtına tanrısı Teşup arasındaki mücadeleyi konu alan bir mitdir. Hurri ve Hatti kültürlerinen dayanan bu efsane bize antik insanların dünyayı nasıl algıladığına dair önemli ipuçları sunar.

Bu mit bize aynı tablet üzerinde iki versiyon olarak ulaşmıştır. Efsanenin iki versiyonu da Samsun Vezirköprü‘de bulunan Nerik Antik Kenti‘nde Fırtına Tanrısı Teşup‘un rahibi Kella adlı biri tarafından anlatılmıştır.

İÇERİK

İlluyanka Miti - Teşup Figürü, Malatya Arkeoloji Müzesi — Hitit Mitolojisi: İlluyanka Miti – Teşup Figürü, Malatya Arkeoloji Müzesi

İLLUYANKA MİTİ 1. VERSİYON

İlk versiyonda yeraltında bir delikte yaşayan İlluyanka büyük bir yılan veya ejder olan bir sürüngendir. Fırtına Tanrısı Teşup ve İlluyanka Kiškilušša kentinde savaşa tutuşur ve fırtına tanrısı mağlup olur. Tanrıya sadece kardeşi tanrıça İnara yardıma gelir. Tanrıça büyük bir ziyafet hazırlar. Hupašiya isimli bir adam tanrıçaya kendisi ile birlikte olması karşılığında yardım edeceğini söyler. Tanrıça İnara adamın şartını kabul eder. Birlikte İlluyanka’nın yaşadığı deliğe giderler.

İlluyanka getirdikleri yemeklerden bolca yer ve sunulan içkileri içer. Sürüngen sarhoş olduğunda Hupašiya onu bağlar ve Fırtına tanrısı gelip düşmanını öldürür. İnara, Tarukka kentindeki kayanın üzerine Hupašiya için bir ev inşa edip, onu yerleştirir ama dışarı bakmasına izin vermez. Bir gün Hupašiya dışarı bakınca ailesini görür ve tanrıçadan eve dönmek için izin ister. Buradan sonra birkaç satır kayıptır. Ama sonunda Hupašiya itaatsizliğinden ötürü cezalandırılır. İnara’nın ev dönmesine izin verip vermediğini bilmeyiz.

İLLUYANKA MİTİ 2. VERSİYON

İkinci versiyonda ise sürüngenin ismi verilmez ve denizde yaşar. , Fırtına Tanrısı’nı yenen yılan, onun kalbini ve gözlerini alır. Mağlup olmuş Fırtına Tanrısı intikam almak için birkaç sene bekler. Tanrı yoksul bir adamın kızıyla evlenir ve ondan bir oğlu olur. Oğlu büyüyünce, tanrı oğlunu sürüngenin kızı ile evlenmeye zorlar. Damadın kız evine girmesine izin verilir ve damada gelini almak için gelin parası alır. İstediği babasının savaşta kaybettiği gözleri ve kalbidir. Böylece Fırtına tanrısı gözlerine ve kalbine kavuşarak gücünü geri kazanır. Böylece sürüngen ile savaşa girer. Tanrının oğlu kayınbabasına sadık kalmaya karar verir ve babasına karşı çıkar. Böylece Fırtına tanrısı hem oğlunu hem de sürüngeni öldürür.

MİTTEKİ SEMBOLİZM

Bu hikayenin birkaç farklı açıklaması mevcuttur. Bir açıklamaya göre sürüngen o dönemde Hititlere akınlar düzenleyen göçebe bir kavim olan Kaşkaları temsil eder. Ve sürüngen ile tanrının arasındaki mücadele Hitit-Kaşka mücadelesini sembolize eder.

Başka bir açıklamaya göre kaos ve düzen arasındaki çatışmayı ele alan mit mevsimlerin değişimine dair bir açıklamadır. İlluyanka kışı temsil ederken, Fırtına tanrısı bahardır. Dolayısıyla öykü kışın bitişi ile ilintilidir ve Yeni Yıl Bayramı‘na bağlanabilir.

Zeus, şimşekleri Tayfun'a doğru fırlatırken. (MÖ 550, Staatliche Antikensammlungen) — Zeus, şimşekleri Typhon’a doğru fırlatırken. (MÖ 550, Staatliche Antikensammlungen)

İlluyanka Miti, Yunan Mitolojisinde Zeus ve yeraltı tanrıçası Gaia’nın yarattığı yüz yılan başlı Typhon isimli yaratığın savaşına benzerlikler gösterir. Fırtına ve yıldırım tanrısı Zeus düşmanını yenerek Etna Dağı’na hapseder.

Yine Mısır Mitolojisinde Horus ve Seth arasında geçen mit ile de benzerdir. Horus bu kavga sonucunda gözünü yitirir.

Hava tanrısı ejderle savaşırken, Yeni Asur silindir mührü

Mezopotamya Mitolojisindeki Tiamat Miti de benzerlik gösteren başka bir efsanedir. Kaotik deniz tanrıçası olan Tiamat aslında bir ejderhadır. Antik Mezopotamya zamanlarında, tüm yaşamın sudan geldiğine inanılıyordu. Tiamat, tatlı suyu temsil eden kocası Apsu ile ilk nesil tanrıları yaratır. Ama çocukları tahtına el koymak için babaları Apsu’yu öldürünce Tiamat çocukları ile savaşmaya başlar ve fırtına tanrısı Marduk tarafından öldürülür. Görüldüğü gibi İlluyanka bu mitte Tiamat’tır ve yine fırtına tanrısı tarafından öldürülür.

PURULLİ BAYRAMI

Ayrıca mit sıklıkla Purulli (Purilliyaş) Bayramı ile ilişkilendirilir. Purulli Bayramı, Hititler’in kutladığı bir bahar festivalidir. Bu bayram kutlaması sırasında kral ve kraliçe birçok kült kentini ziyaret ederek, bayramın kutlandığı en önemli kent olan Nerik’e ulaşırlardı.

İlluyanka Miti işte bu bayramla ilişkilendirilir. Ama bayram sırasında metnin okunup okunmadığı ya da anlatılan olayların törende bir oyun şeklinde sergilenip sergilenmediği bilinmemektedir.