Delos Birliği, Yunan devletlerinin kurduğu birbirliktir. İlk birkaç on yılı Atinalılar için güçlü bir dönemi temsil ediyordu. Pers Ahameniş İmparatorluğu‘ndan gelen iki istilayı yenen Yunanlılar, artık savaş üstünlüklerinin farkına vararak Perslerden intikam almak istiyorlardı.
Elbette tüm Yunan şehir devletleri buna ilgi göstermedi, bu nedenle Atina’nın rehberliğinde Delos Birliği kuruldu. Başlangıçta, çoğunlukla Ege adalarından ve İyonya kıyıları gibi çevre bölgelerden olmak üzere 150’den fazla şehir devleti Birliğe katıldı. Bu güç sayesinde Atina, Yunanistan’a boyun eğdirmeye çalışan Perslere karşı saldırıya geçebilirdi. Delos Birliği savaşları, Yunan şehir devletlerinin saldırıya geçtiği bir dizi seferden oluşuyordu.
Bu yazı TheCollector sitesindeki makaleden çevrilmiştir.
Ayrıca bakabilirsiniz: Antik Atina Tarihi Yükselişi ve Çöküşü
Delos Birliği Savaşlarının Başlangıcı
Sestos ve Byzantium‘daki Pers garnizonlarının sırasıyla MÖ 479 ve MÖ 478’de ele geçirilmesiyle Yunanistan’daki ikinci Pers istilası sona ermiş oldu. Bu noktada, savaşa devam etme ya da düşmanlıklara son verme konusunda bir karar verildi. Yunanistan’ın savunulmasında kritik bir rol oynamış olan Sparta evine dönmeyi tercih ederken, Atinalılar savaşa devam etmeye ve Perslere karşı saldırı seferleri düzenlemeye karar verdi. Bu kararın bir nedeni de Perslerin İyonya kıyılarındaki birçok Helen kentini hâlâ kontrol altında tutuyor olmasıydı.
Sparta ve müttefikleri Yunan savaş gücünün büyük bir kısmını temsil ediyordu ve bu nedenle Atina, İyonyalılar da dahil olmak üzere Helen dünyasının her yerinden Yunanlılar tarafından kutsal bir yer olarak kabul edilen Delos Adasında bir konferans düzenledi. Bu konferanstan sonra Delos Birliği kuruldu. Birlik, Atina’nın lideri olduğu askeri bir ittifaka yeminle bağlı 150’den fazla şehir devletinden oluşuyordu.
İttifak üç ana nedenden dolayı kurulmuştur: Pers’ten gelecek istilalara karşı korunma, Pers’ten intikam alma ve savaş ganimetlerini adil bir şekilde dağıtma. Antik Yunan tarihçisi Thukydides‘in sözleriyle, Birliğin kurulmasının nedeni, “kralın topraklarını tahrip ederek uğradıkları haksızlığın intikamını almaktı”.
Başından beri Delos Birliği’nin politikaları saldırgandı; sadece Perslerle savaşmak için değil, birliği genişletmek ve denetlemek için de. Birlikten ayrılmaya çalışan şehir devletlerine acımasızca davranıldı ve sert cezalarla hizaya getirilmeye zorlandı.
Seferler Başlıyor
Thukydides‘e göre olayların anlatımı tarih içermemektedir. Tarihçiler olayların tam olarak hangi yıllarda gerçekleştiğinden emin değildir. Bununla birlikte, Perslere karşı ilk harekât M.Ö. 476/475 yılında o zamanlar Trakya’da bulunan Eion’da gerçekleşmiştir. Önde gelen devlet adamı ve general Kimon’un önderliğindeki Atinalılar Persleri önce sahada bozguna uğratmıştır. Bunun üzerine Persler Atinalıların kuşattığı Eion şehrine kaçmışlardır. Açlıktan ölmek üzere olan kent, Herodot’a göre Persli komutanın intihar etmesinin ardından Atinalıların eline geçti. Kalan nüfus köleleştirildi.
Dönüş yolculuğunda Skyros Adası ele geçirildi. Bir Pers varlığı olmamasına rağmen, ada Ege’de korsanlık faaliyetlerinin yürütüldüğü bir üs konumundaydı. Ada alındıktan sonra birçok Atina vatandaşı buraya taşındı ve ada Atina’nın bir kolonisi haline geldi.
On yıl sonra Delos Birliği, Perslerin Trakyalıların olası yardımıyla askeri bir ileri karakol kurdukları Khersonesos’ta (şimdiki adı Gelibolu) harekete geçti. Sadece 4 gemiyle yarımadaya yelken açan Kimon, Persleri şaşırtarak 13 gemilerini ele geçirir ve onları yarımadadan sürmeye devam eder.
Eurymedon Savaşı
Yunanistan’a yönelik ikinci Pers istilasının yenilgiye uğratılması ve Delos Birliği’nin kurulmasından sonra Atinalılar Ege’de serbestçe hareket edebilmeye başladılar. Pers İmparatorluğu birkaç yıl boyunca iç çekişmelerle boğuştu. Bu da askeri kapasitesinin yeniden yapılandırılmasını engelledi. Kral Kserkses öldü ve üçüncü oğlu Artakserkses’in tahta geçmesine yol açan bir iktidar mücadelesi başladı.
Artakserkses’in tahta çıkışının M.Ö. 465 / M.Ö. 466 yıllarındaki Eurymedon Savaşı‘ndan önce mi yoksa sonra mı gerçekleştiği belli değildir. Ancak durum ne olursa olsun, Persler Eurymedon Nehri‘nin (Köprüçay) ağzı yakınlarındaki Aspendos‘ta önemli bir gemi ve asker yığınağı yapmaya başlamıştır. Perslerin İyonya kıyılarına kadar yelken açmayı ve Pers İmparatorluğu‘nun boyunduruğundan kaçan Yunan şehir devletlerine boyun eğdirmeyi amaçladıkları öne sürülmektedir.
Pers faaliyetlerini duyan Kimon, 200 triremeden oluşan büyük bir filoyu Anadolu’nun güney kıyılarına götürdü. Phaselis biraz ikna edilerek Delos Birliği‘ne katıldı. Bu kent Eurymedon’un ağzının hemen batısında yer alıyordu. Phaselis’in ilticası Persleri kaybettikleri toprakları yeniden fethetmek için atacakları ilk adımdan mahrum bıraktı.
Bunun üzerine Kimon, Pers donanmasına saldırmak için harekete geçti. Yunanlıların 200 gemisine karşılık Pers gemilerinin sayısının 200 ila 350 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Persler Yunanlıların geldiğini görünce filolarıyla birlikte nehrin yukarısına doğru kaçtılar. Yunanlılar onları kovaladı ve Persler sonunda geri dönüp savaştılar. Gemilerini karaya oturtan mürettebat orduya sığınmış, ordu da Yunan denizcileri tarafından kuşatılmıştır.
Savaş hakkında fazla bir şey bilinmemektedir. Ancak Yunan hoplitleri, Mycale Savaşı’nda olduğu gibi, zayıf zırhlı düşmanlarına karşı zafer kazanmıştır.
Mısır’ın İşgali
Eurymedon‘daki Yunan zaferinden birkaç yıl sonra Atina, Pers İmparatorluğu’na karşı Mısır isyanını destekleme fırsatını yakaladı. Kıbrıs yakınlarında sefer yapan 200 trireme komuta eden Amiral Charitimides, filoyu başka yöne çevirerek Nil Deltası‘na doğru yelken açtı. Libya Kralı İnaros‘un komutası altındaki isyancıların kuvvetleriyle birleşmek üzere Nil’den yukarı doğru yelken açtılar. Yolda, Perslerin komutası altındaki 50 Fenike gemisinden oluşan bir filoyu ezdiler.
Pers yardım kuvvetlerinin gelmesiyle birlikte MÖ 460 civarında Papremus (Pampremus olarak da bilinir) Savaşı başladı. Yunanlıların ve Mısırlıların Pers sayısına üstün geldiği ve zafer kazandığı gerçeği dışında savaş hakkında neredeyse hiçbir şey bilinmemektedir. Persler Memfis’teki kaleye (Beyaz Kale olarak bilinir) kaçarak sığınmışlardır. Yunanlılar ve Mısırlılar daha sonra şehri kuşattılar. Ancak birkaç yıl geçmesine rağmen garnizonu teslim olmaya zorlayamadılar. Persler sonunda kuşatmayı kıran ve Yunanlıları mevzilerini terk etmeye zorlayan başka bir yardım gücü göndermeyi başardılar.
Yunanlılar daha sonra Nil Deltası’nda gemilerinin demirlediği bir ada olan Prosopitis‘e çekildiler. Persler onları takip etti ve kanallar kazarak çevredeki suyu boşalttıktan sonra adayı ele geçirdiler. Kalan Yunanlılar batıya, Kirene’ye kaçtı.
Kara ordularının çoktan yenilgiye uğradığının farkında olmayan Yunan deniz kuvvetleri Mendesium’a yerleştirildi. Burada Fenike kara ve deniz kuvvetleri tarafından gafil avlandılar. Atina donanması kısa sürede yok edildi.
Mısır seferi, yaklaşık 50.000 adam ve 250 gemi kaybeden Delos Birliği için bir felaket olmuştu. Daha da kötüsü, Delos Birliği o sırada Sparta ve müttefikleriyle savaş halindeydi. Bu yenilgi çok ihtiyaç duyulan kaynakların yok olmasına neden oldu.
Kimon Kıbrıs’a Yelken Açtı
Atina ve Sparta M.Ö. 451’de beş yıllık bir ateşkes imzaladılar. Sonra, Atinalılar başka yerlerde askeri maceralar peşinde koşmak için serbest kaldılar. Kimon 200 gemilik bir filoyla (Atina’nın yanı sıra Delos Birliği’nin geri kalanı tarafından sağlanan) Kıbrıs’a yelken açtı. Kırk gemi Mısır’da hâlâ var olan isyancı grupları desteklemek üzere yönlendirildi. Geri kalan 140 gemiyle Atinalılar Kitios şehir krallığını kuşattı.
Ancak kuşatma Yunanlılar için iyi geçmedi. Ölüm nedeni bilinmemekle birlikte, Kimon hayatını kaybetti. Atinalılar Kıbrıs’taki Salamis’e doğru geri çekilerek seferden vazgeçtiler. Kilikyalılar, Kıbrıslılar ve Fenikelilerden oluşan bir Pers kuvvetini yenilgiye uğrattıktan sonra Yunanlılar kaçtı. Mısırlıları desteklemek için gönderilen donanmanın birlikleri de onlara katıldı.
Delos Birliği’nin Perslerle Yaptığı Savaşların Sonu
Modern tarihçiler savaşların nasıl sona erdiği konusunda ikiye bölünmüş durumdadır. Kallias Antlaşması‘nın tarihin bu noktasıyla ilgili olup olmadığı konusunda anlaşmazlıklar vardır. Bazı tarihçiler bir antlaşma imzalandığını bile inkâr etmektedir. Her iki durumda da, Delos Birliği, Perslerle olan çatışmasını sona erdirdi. Yalnızca Peloponez Birliği ile yeniden alevlenecek olan savaşa odaklandı.
Sonuçta Delos Birliği Perslere karşı istediğini elde edemedi. Çok fazla yenilgi ve Spartalılarla savaş, Atinalıların doğudaki ezeli düşmanlarına karşı daha fazla sefer yapmaktan vazgeçmeleri anlamına geliyordu.
Bu çatışma bir daha tekrarlanmayacaktı. Peloponez Savaşı‘nın sonunda Atina, Peloponez Birliği tarafından yenilgiye uğratıldı. Atina’nın iktidar günleri sona erdi ve Yunanistan yeni bir çağa girdi.
