Alkestis, Antik Yunan oyun yazarı Euripides‘in Atinalı bir tragedyasıdır. İlk olarak MÖ 438 yılında Şehir Dionysia festivalinde sahnelenmiştir. Euripides bu oyunu, ikincilik ödülünü kazandığı tragedyalar yarışmasında birbiriyle bağlantısız oyunlardan oluşan bir tetralojinin son bölümü olarak sunmuştur; dördüncü bölüm normalde bir satir oyunu olduğu için bu düzenleme istisnai bir durumdu.
Alkestis, muhtemelen Rhesos hariç, Euripides’in günümüze ulaşan en eski eseridir, ancak ilk gösterimi sırasında 17 yıldır oyun üretiyordu.
Alkestis, grotesk öğeler içeren ve trajedyaların genel temalarının aksine mutlu sonla biten bir trajedyadır. Ölüm korkusu içinde olan bir kral, karısından kendisi için ölmesini istemiş, bu isteğini kabul etmiş olan karısı ölürken de, “Beni terk edemezsin,” “Gitme, çocuklarını bırakma,” “Beni de al,” diye yalvarması grotesk, hatta alay içeren tepkilerdir.
Karakterler
- Apollon
- Ölüm
- Admetos – Ferai Kralı
- Alkestis – Admetos’un Karısı
- Eumelos – Kral ve Kraliçenin Oğlu
- Herakles
- Feres – Admetos’un babası
- Koro – Ferai halkı
- Hizmetçiler
Prologos
Ferai Kralı Admetos’un sarayının önünde Apollon ok ve yayları ile sahneye çıkar. Zeus, Apollon’un Asklepios‘u göğsünden vurup öldürmüştür. Buna karşılık Apollon da, Zeus’un yıldırımlarını yapan Kiklopsları öldürmüştür. Zeus, Apollon’u cezalandırmak için onu Admetos‘un sarayına köle olarak göndermiştir. Feres’in oğlu Admetos çok dindar biridir. Apollon onun evine bekçilik yapmıştır. Ancak Admetos’un öleceğini öğrendiğinde, tanrıçaları aldatmıştır. Onun yerine ölecek birini bulması karşılığında Admetos’un canı bağışlanacaktır. Lakin, ne annesi ne babası, Admetos’un yerine ölmeyi kabul etmiştir. Sadece karısı Alkestis, kocası yaşasın diye ölmeye razı olmuştur. Şimdi Alkestis, kocasının kollarında nefesini vermektedir. Apollon, Ölümün geldiğini hisseder. Kutsallığının bozulmaması için gitmek ister.
O esnada, sahneye Ölüm girer. Admetos’un yazgısını değiştirdiği için Apollon ile alay eder. Şimdi de Alkestis’in hayatını kurtarmak istediği için kızgındır. Apollon, Alketis’in daha uzun yaşamasını diler ama Ölüme göre, genç birinin canını almak daha iyidir. Apollon, yaşlıların daha pahalı cenaze törenleri düzenlediğini belirtir. Lakin, ölüm sadece bir canı alabilecektir ve Alkestis’inkini almaktan vazgeçmeyecektir. Buna karşılık Apollon, Eurystheus’un atları almak için Feres’e gelen ve Admetos’un evinde misafir olan kişinin, Alketis’i kurtaracağını söyler ve çıkar. (Herakles kastediliyor)
Parados
Koro sahneye girer. Sarayın neden sessiz olduğunu sorgular. Alkestis gibi saygın bir kadın bugün kesin ölecektir. Böyle sessiz sedasız tören yapılmadan gömülmüş olamaz. Ayrıca, kapıya öldüğünü belirten saçları asılmamıştır. Apollon’un oğlu Asklepios, ölüleri diriltebiliyordu, lakin o da ölmüştü. Alkestis için bir çare yoktu.
1. Episod
Hizmetçi sahneye girince, koro Alkestis’in durumunu sorar. Hizmetçi ölüm döşeğinde olduğunu belirtir. Hizmetçiye göre, bir kadın, kocası için ölmekten daha büyük bir iyilik yapamaz. Alkestis son gününün geldiğini anlayınca, akarsuda yıkanmış, temiz kıyafetlerini giymiştir. Hestia altarında çocuklarının geleceği için dua etmiş, sonra tüm altarları dolaşarak mersin ağacından çelenkler bırakmıştır. Sonunda, yatak odasına gidip, kaderine ağıt yakmıştır. Sarayın bütün çalışanlarına elini uzatıp vedalaşmıştır. Artık, Admetos’un kollarında can çekişmektedir.
1. Stasimon
Koro, Zeus ve Apollon’a Alkestis’i kurtarması için yalvarır. Alkestis, Admetos ve çocukları, Alkestis son kez güneşi görsün diye dışarı çıkarlar.
2. Episod
Alkestis acı içinde Hades’in onu çağırdığını anlatır.
3. Epodos
Alkestis, Admetos’a içinden geçenleri anlatır. Kendisi yaşayıp tekrar evlenebilecek iken, kocası için ölmeyi tercih etmiştir. Anası babası ölüme yakın olmalarına ve Admetos tek çocukları olmasına rağmen, ölümü kabul etmemişlerdir. Şimdi ondan tek dileği, çocuklarına kötü bir üvey anne getirmemesidir. Kızının düğününde ve doğumunda, annesinin yanında olamayacağına üzülür.
Admetos, bir daha hiçbir kadın ile evlenmeyeceğine söz verir. Hayatı boyunca Alkestis’in yasını tutacaktır. Annesi ve babası onu, içten değil, sözleriyle sevdikleri apaçıktır. Heykeltraşların yaptığı Alkestis’in heykelini, hep odasında saklayacaktır. Orfeus gibi bir yeteneği olsaydı, onu Hades’ten geri getirmeyi göze alacağını anlatır. Öldüğünde onunla aynı tabuta gömülmek ister.
Alkestis, Admetos’un kollarında ölür.
Monodie (şarkı)
Eumalos, annesi için ağlar. Admetos, oğlunu sakinleştirmeye çalışır. Admetos cenaze düzenleyecektir. Herkesin atlarının yelesini kesmesini ister.
2. Stasimon
Koro, Alkestis için ağıt yakar. Onun yeraltına yolculuğunu anlatırlar.
3. Episod
Sahneye Herakles girer. Eurystheus’un isteği üzerine Diomedes’in atlarını getirmek için yola çıkmıştır. Koro, atların alev soluduğunu ve insan eti yediğini, bu yüzden gem vurmanın imkansız olduğunu anlatır. Lakin, Herakles bu görevi yerine getirmelidir. Ayrıca, Diomedes, Ares’in oğludur ve Trakya Kalkanının sahibidir. Herakles, Ares’in oğulları Lykaon ve Kyknus ile savaşmıştır. Bu yüzden Diomedes’ten korkmaz.
Admetos matem içinde saraydan çıkar. Herakles, ona kimin öldüğünü sorar. Admetos, Herakles’in durumu bilmediğini anlayınca, bir tanıdık olduğunu söyler. Herakles, böyle bir zamanda evine misafir olmak istemez ama Admetos ısrar eder. Böylece onu misafir odasına gönderir. Koro, Admetos’un neden yalan söylediğini sorunca, gerçeği söyleseydi, misafir olarak kalmayacağını belirtir. Admetos, misafirperverliğine leke sürdürmek istememiştir.
3. Stasimon
Koro, Apollon sayesinde Admetos’un verimli topraklarından bahseder.
4. Episod
Cenaze alayı çıkar. Feres, elinde kıyafetlerle gelir. Alkestis’in ne kadar örnek bir eş olduğundan bahseder ve kıyafetleri ona hediye eder. Admetos babasına sinirlenir. Onu törene çağırmamıştır ve kıyafetleri karısına giydirmeyecektir. Yaşlı olmasına rağmen, Alkestis’i ölüme göndermiştir. Babasını reddeder, öldüğünde onu gömmeyeceğini söyler.
Feres de öfkelenir. Babaların, oğulları için ölmesi gibi bir zorunluluk yoktur. Yeraltında geçirilecek zaman uzun ama yeryüzünde kısadır. Ayrıca Admetos asıl korkaktır. Ölmesi gereken o iken, karısını mezara yollamıştır. Alkestis ondan çok daha üstün biridir.
Baba oğul tartışırlar. En sonunda Feres, oğluna katil diyerek çeker gider. Cenaze alayı uzaklaşır.
Herakles ile ilgilenen hizmetçi sahneye girer. Cenaze evinde olmasına rağmen, adamın böyle terbiyesizce davranmasına sinirlidir. Herakles, hizmetçiye neden öfkeli olduğunu sorar. Ölüm hayatın gerçeğidir ve bu kadar üzülmemelidir. Ayrıca, ölen kişi bir yabancıdır. Hizmetçi, Admetos’un yalan söylediğini anlar ama aynı anda Herakles de kandırıldığını sezer. Böylece, hizmetçi Alkestis’in öldüğünü itiraf etmek zorunda kalır.
Herakles, nereye gömüldüğünü sorar ve kadın tarif edip, saraya döner. Herakles, Ölümle savaşıp Alkestis’i kurtarmaya kararlıdır.
Kommos
Admetos acı içindedir ve ölmeyi diler. Koro, onu sakinleştirmeye çalışır. Admetos, insanların onu ayıplayacağından endişelenir. Karısını ölüme gönderen korkaktır.
4. Stasimon
Koro, Ananke yani zorunluğun önüne geçilemeyeceğini anlatır. Trakya tabletlerindeki Orfeus sözlerinde ya da Asklepionlardaki Asklepiadlarda zorunluluğun çözümü vardır. Zeus’un bile Ananke karşısında eli kolu bağlıdır.
Eksodos
Herakles, Admetos’a yalan söylediği için kızgın olduğunu belirtir ama konuyu uzatmayacaktır. Trakya atlarını almak için yola çıkmalıdır. Ancak bir yarışmadan kazandığı kadınıa dönene kadar bakmasını rica eder dostundan.
Admetos, başka dostuna misafir olsaydı daha çok üzüleceğini belirtir. Ama artık gerçeği bildiğine göre, kadını başka bir dostuna emanet etmesini ister. Evinde böyle genç bir kadın ağırlamak, karısının hatırasına dedikodular yüzünden leke sürecektir. Kadına daha dikkatli baktığında Alkestis’e benzediğini fark eder ve korkuya kapılır.
Herakles, acısının yeni olduğunu ve zamanın onu iyileştireceğini söyler. Yeni bir eş onu mutlu edecektir. Admestos, bu teklifi reddeder. Karısına asla ihanet etmeyecektir. Herakles’in ısrarları üzerine kadını ağırlamayı kabul eder. Bu sefer Herakles, kadının elini tutması konusunda ısrar eder. Sonunda Admestos, kadının elini tutunca, Herakles kadının üzerindeki örtüyü kaldırır. Ortaya Alkestis çıkar.
Herakles, Ölüm ile dövüşmüştür ve onu geri döndürmeyi başarmıştır. Lakin, yeraltı tanrıları onu günahlarından arındırıp, üç gün geçmeden konuşamayacaktır. Admestos çok mutludur. Dostunun kalmasını ister ama görevleri yüzünden Herakles’in acelesi vardır.
Admestos şenlikler ilan eder ve sahneden karısıyla çıkar.
